ประชาธิปไตยในวิถีชีวิต

ตีพิมพ์ใน 1)สารพัฒนาหลักสูตร 12(111) มิย.-ก.ย.2535 หน้า 13-15 2)วารสารระฆัง 2(6) พ.ค.-ก.ค.2536 หน้า 6-7 ฯลฯ

ตามหลักการศึกษาเพื่อชีวิตและสังคมถือว่ากระบวนการจัดการศึกษาไม่ได้มุ่งเน้นเพียงเพื่อให้ผุ้เรียนได้ศึกษาหาความรู้เพื่อเตรียมการสำหรับนำไปใช้ในชีวิตอนาคตเพียงอย่างเดียวแต่มุ่งหวังให้ผู้เรียนได้ดำเนินชีวิตจริงไปพร้อมกับการเรียนด้วยเพราะเราไม่แน่ใจว่าความรู้ที่เรียนในปัจจุบันอีก 10 หรือ 20 ปีข้างหน้าจะยังคงทันสมัยใช้การได้เหมือนเดิมหรือไม่ดังนั้นจึงเป็นหน้าที่ของโรงเรียนในการสร้างภูมิคุ้มกันให้แก่นักเรียนโดยให้นักเรียนได้เรียนรู้และฝึกปฏิบัติจริงตั้งแต่ยังเป็นเด็กโดยไม่ต้องรอให้เป็นผู้ใหญ่เสียก่อน

การเสริมสร้างประชาธิปไตยในโรงเรียนก็เช่นกันคงมิใช่เพียงแค่สอนให้นักเรียนเรียนรู้ว่าประชาธิปไตยคืออะไรแต่ควรปลูกฝังให้เกิดในวิถีชีวิตของนักเรียนด้วยการปฏิบัติจริงในชีวิตประจำวันโดยใช้หลักประชาธิปไตย ทั้งหลักสิทธิเสรีภาพ หลักเหตุผลหลักความเสมอภาค หลักการยึดถือเสียงข้างมาก และหลักภราดรภาพเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวในการดำเนินชีวิตทุกขณะจิต อย่างเป็นธรรมชาติจึงจะสามารถหล่อหลอมกล่อมเกลาให้นักเรียนมีจิตวิญญาณของความเป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริง

แนวทางการสร้างเสริม

การสร้างเสริมประชาธิปไตยในวิถีชีวิตให้เกิดขึ้นในโรงเรียนควรกระทำพร้อมกันทุกจุด คือ

1.การจัดองค์กรบริหารให้มีลักษณะเป็นประชาธิปไตยแม้ผู้บริหารโรงเรียนจะมีอำนาจสั่งการตามที่กฎหมายกำหนดไว้ในฐานะเป็นผู้บังคับบัญชาก็ตามแต่ก็ควรใช้บทบาทในฐานะผู้จัดการและผู้ร่วมงานที่เปิดโอกาสและคอยกระตุ้นให้บุคลากรได้ร่วมคิดร่วมทำร่วมแก้ปัญหาและร่วมรับผิดชอบด้วย การจัดองค์กรในโรงเรียนก็ควรมีลักษณะที่ยืดหยุ่นกระจายงานมอบหมายงานให้บุคลากรได้ทำงานตามความรู้ความสามารถทั้งในรูปคณะกรรมการคณะทำงาน หรือกลุ่ม เป็นต้น

2.การจัดการเรียนการสอนที่ส่งเสริมประชาธิปไตยหลักสูตรทุกฉบับทั้งระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา ก็กำหนดจุดหมายหลักการและโครงสร้างที่มีลักษณะเป็นประชาธิปไตยอยู่แล้วเพียงแต่โรงเรียนใช้ศิลปะในการบริหารหลักสูตรโดยแปลงหลักสูตรแต่ละรายวิชาไปสู่การสอนให้บรรลุผลก็จะสร้างเสริมประชาธิปไตยให้เกิดขึ้นได้โดยมิได้มุ่งแต่สอนเนื้อหาความรู้อย่างเดียว แต่พยายามจัดกิจกรรมโดยยึดนักเรียนเป็นหัวใจของการจัดการศึกษา และสอนโดยใช้ กระบวนการที่เหมาะสมตามที่หลักสูตรมุ่งหวังอย่างจริงจังโดยให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้และการแก้ปัญหาด้วยกระบวนการสร้างความตระหนัก วิเคราะห์ทางเลือก กำหนดทางเลือก เลือกทางเลือกที่เหมาะสมลงมือปฏิบัติ ประเมินผลการปฏิบัติ ปรับปรุงและปฏิบัติอย่างต่อเนื่องก็จะทำให้นักเรียนเกิดกระบวนการคิดวิเคราะห์แก้ปัญหาอย่างมีเหตุผล

3.การจัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมประชาธิปไตย กิจกรรมที่ส่งเสริมประชาธิปไตยในโรงเรียนมีมากมายหลายกิจกรรมทั้งกิจกรรมตามระเบียบกระทรวงศึกษาธิการ กิจกรรมคณะกรรมการนักเรียนกิจกรรมวันสำคัญ และกิจกรรมพิเศษต่าง ๆกิจกรรมที่ส่งเสริมประชาธิปไตยที่เห็นเด่นชัดและอยากเสนอแนะให้โรงเรียนดำเนินการอย่างจริงจังคือกิจกรรมส่งเสริมให้นักเรียนประกอบอาชีพอิสระเพื่อการมีรายได้ระหว่างเรียนของนักเรียนโดยให้นักเรียนได้รวมกลุ่มทำโครงการ และ ดำเนินงานจนครบกระบวนการนำความรู้จากวิชาต่าง ๆ มาบูรณาการใช้ในการทำกิจกรรมอย่างกลมกลืนกิจกรรมดังกล่าวนอกจากจะทำให้นักเรียนเกิดคุณลักษณะที่เป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริงแล้วยังเป็นการปลูกฝังให้นักเรียนเห็นช่องทางในการประกอบอาชีพอันเป็นการเสริมสร้างเยาวชนให้เป็นทรัพยากรที่มีคุณค่าต่อชาติบ้านเมืองทางหนึ่งด้วย

4.การจัดบรรยากาศ และสภาพแวดล้อมที่เป็นประชาธิปไตยบรรยากาศและสภาพแวดล้อมที่สะอาด สดชื่น ร่มรื่น สวยงามที่เกิดจากการร่วมมือร่วมใจกันจัดสร้างขึ้นโดยนักเรียน ครู อาจารย์และบุคลากรที่เกี่ยวข้องในโรงเรียน จะเป็นครูที่พูดไม่ได้ที่มีอิทธิพลต่อการเสริมสร้างความรู้สึกนึกคิดและจิตใจที่เป็นประชาธิปไตยแก่บุคลากรในโรงเรียนได้เป็นอย่างดี

หากโรงเรียนสามารถสร้างเสริมประชาธิปไตยให้เกิดขึ้นพร้อมๆ กัน ทั้ง 4 จุดอย่างต่อเนื่องและจริงจังก็น่าจะทำให้นักเรียน ครู อาจารย์และบุคลากรที่เกี่ยวข้องได้ซึมซับบรรยากาศประชาธิปไตยในวิถีชีวิตและติดตราตรึงใจเป็นนิสัยที่ถาวร เป็นทรัพยากรที่มีคุณค่ายิ่งในสังคมประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข

******************************