( ๒ ) พิธีทำบุญขึ้นบ้านใหม่
พิธีทำบุญขึ้นบ้านใหม่ เป็นประเพณีเก่าแก่พิธีหนึ่ง ที่ชาวบ้านแต่ละท้องถิ่นได้ถือปฎิบัติสืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณกาล แต่ละท้องถิ่นอาจจะมีความแตกต่างกันบ้าง ในรายละเอียดปลีกย่อย แต่หลักใหญ่ ๆ แล้วจะไม่แตกต่าง
เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2552 ผู้เขียนได้มีโอกาสไปร่วมงานขึ้นบ้านใหม่ของญาติผู้ใหญ่ฝ่ายภรรยา ตั้งอยู่หมุ่ที่ 14 บ้านดอนแรด ตำบลดอนแรด อำเภอรัตนบุรี จังหวัดสุรินทร์ ซึ่งพิธีจะมีแตกต่างจากที่เคยเห็นมาบ้าง น่าจะนำมาเผยแพร่ เพื่อเป็นการอนุรักษ์และสืบทอดวัฒนธรรมอันดีงามนี้ไว้ ให้คงอยู่กับชาวอีสานใต้ของเราสืบไป
พิธีทำบุญขึ้บ้านใหม่ เป็นพิธีทำบุญงานมงคลอย่างหนึ่ง เพราะเป็นการปรารภเหตุดี เพื่อเป็นสิริมงคลแก่เจ้าของบ้านและลูกหลานที่จะได้เข้าพักอาศัย มีความอยู่เย็นเป็นสุข เจริญก้าวหน้าในการประกอบอาชีพ ซึ่งก่อนจะทำบุญเจ้าภาพจะต้องหาฤกษ์ยาม เพื่อให้รู้ว่าวันใดเหมาะที่จะทำพิธี เมื่อได้วันแล้วก็จะนิมนต์พระ เชิญแขก และพ่อพราหมณ์ที่จะมาทำพิธี อีกทั้งเตรียมสิ่งของเครื่องใช้
ในวันงานดังกล่าง เมื่อถึงเวลา พ่อพราหมณ์ ใส่ชุดสีขาว สพายย่าม ถือไม้เท้าและกั้งร่ม นำขบวนเจ้าของบ้าน ลูก หลาน และแขกแห่รอบบ้านทักษิณาวัฎ ตามขบวนด้วยหาบเงิน หาบทอง เจ้าบ้านเชิญพระพุทธรูปประจำบ้านนำหน้า บางคนถือเสื่อ หมอน และผลหมากรากไม้ ตามขบวนด้วยความสะนุกสนาน ตามด้วยเสียงโห่ร้องกันเป็นระยะ ๆ
เมื่อครบ 3 รอบแล้ว เมื่อมาถึงประตูเข้าบ้าน พ่อพรามหณ์จะเดินเข้าประตูบ้าน ญาติผู้ใหญ่เจ้าของบ้านมายืนขวางประตูไม่ให้เข้า ทำพิธีสอบถามกันก่อน ตามประเพณี ซึ่งในวันนั้น ได้มีการตั้งคำถามดังนี้
คำถาม : พวกนี้หามกระดอน คอนกะต่า ขนสิ่งขนของมาแต่ใส น่อ ?
คำถาม : ข่า ทาส หญิง ชายได้มาบ่น่อ ?
คำถาม : ช้างม้า วัว ควาย ได้มาบ่นอ ?
คำถาม : ของอยู่ ของกินเป็นเนื้อเส็กเอ็กลายได้มาบ่นอ ?
คำถาม : แหลูกทอง มองลูกกั่ว ได้มาบ่อนอ คั่นสิมาค้ำ มาคูณให้ลูกหลาน อยู่ดีมีแฮง ก็เชิญขึ้นมาถ่อน
คำถาม : คั่นสิมาค้ำมาคูณ ให้อยู่ดีมีแฮง ความเจ็บบ่อให้ได้ ความไข้บ่ให้มี เพิ่นได้หยังมาแนนอ ?
หลังจากเข้ามาในบริเวณบ้านแล้ว พ่อพราหมณ์ก็จะทำพิธีบรวงสรวงเทวดา -แม่ธรณี ด้วยอาหารคาว 9 อย่าง อาหารหวาน 9 อย่าง และผลไม้ 9 อย่าง
( อาหารคาว หวาน และผลไม้ 9 อย่าง )
อาหารคาว 9 อย่าง ได้แก่ นึ่งปลาช่อน-ปลานิล,หมูย่าง,แกงเผ็ดไก่หรือหมู,ลาบ,ไข่พะโล้,ขาหมูพะโล้,หมกปลา,แกงปลา และไก่ย่าง
อาหารหวาน 9 อย่าง ได้แก่ ลอดช่อง,ขนมชั้นหรือตะโก้,ทองหยอด,ขนมปัง,แซนวิส,กล้วยแขก,กล้วยบวชชี,ขนมหม้อแกง และขนมปังชนิดอื่น ๆ
ผลไม้ 9 อย่าง ได้แก่ มะพร้าวอ่อน,กล้วยน้ำหว้า 1 หวี,ขนุน,ฝรั่ง,ส้มเขียวหวาน,ละมุด,มะขาม,ลำใย และชมพู่
เสร็จพิธีทางพราหมณ์แล้ว ก็จะทำพิธีทางพระพุทธศาสนา เมื่อพระสงฆ์เข้ามาในบ้านแล้ว เจ้าภาพหรือญาติก็จะกราบพระ ประเคนบาตรทำน้ำมนต์ น้ำดื่ม และเครื่องดื่มต่าง ๆ พิธีกรก็จะเชิญเจ้าภาพจุดธูปเทียน กล่าวคำบูชาพระรัตนตรัย อาราธนาศีล หลังจากรับศีลแล้ว พิธีกรจะกล่าวคำอาราธนาพระปริตร เสร็จแล้วพระสงฆ์ก็จะเจริญพระพุทธมนต์
เมื่อพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์เสร็จแล้ว เจ้าภาพก็เตรียมอาหาร คาวหวานมาพร้อม แล้วกล่าวคำถวายภัตตาหาร หลังจากพระฉันภัตตาหารเสร็จเจ้าภาพก็เตรียมจตุปัจจัยไทยทานและถวายพระสงฆ์ ๆ จะกล่าวคำอนุโมทนา ประพรหมน้ำมนต์ เจิมบ้าน และรดน้ำมนต์ตามเสา และมุมบ้าน เพื่อเป็นสิริมงคลแล้วกราบลาพระเป็นเสร็จพิธี
(พ่อพราหมณ์ เป็น อดีตอาจารย์ใหญ่ เป็นปราชฌ์ชาวบ้านของอำเภอรัตนบุรี ได้ให้เกียรติเป็นผู้ทำพิธี)
( พ่อพราหมณ์ ญาติ และแขกผู้มีเกียรติร่วมผูกข้อมือและอวยพรให้กับเจ้าภาพ)
หลังจากพระสงฆ์เดินทางกลับแล้ว ก็จะทำพิธีสู่ขวัญเจ้าของบ้านและลูกหลาน โดยจะมีพานบายศรีข้าวตอกดอกไม้ และด้ายมงคล โดยพ่อพรามหณ์จะร่ายคาถาเป็นภาษาลาว อันเป็นการเชื้อเชิญสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย มาคุ้มครองปกปักรักษาบ้านเรือน และเจ้าของบ้านให้อยู่เย็นเป็นสุข พอเสร้จพิธีแล้ว พ่อพราหมณ์ก็จะนำผูกข้อมือเจ้าภาพ และลูกหลาน พร้อมทั้งอวยพร และช่วยงานไปพร้อมกัน และตามด้วยแขกและญาติ ก็จะทะยอยมาผูกแขนอวยพรกันจนครบทุกคน
สำหรับสิ่งของที่แขกจะนำมาร่วมงาน นอกจากเงินแล้วก็จะมีหมอน เสื่อ ฟูก และสิ่งของมีค่าอื่น ๆ เพื่อมอบให้กับเจ้าภาพ ไว้ใช้ประจำบ้าน
ส่วนสิ่งของที่เจ้าภาพนำมาขึ้นบ้านใหม่ในพิธีเพื่อเป็นสิริมงคลได้แก่ตุ่มใส่น้ำให้เต็ม หมอน เสื่อ ข้าวสาร ข้าวเปลือก อ้อย กล้วย และไม้มงคลต่าง ๆ
การนิมนต์พระในพิธีทำบุญขึ้นบ้านใหม่ นิยมนิมนต์พระ 5 รูป 7 รูป หรือ 9 รูป ส่วนมากจะนิยม 9 รูป เพราะถือว่าเป็นเลขมงคล
พิธีทำบุญขึ้นบ้านใหม่ เป็นประเพณีที่สำคัญ เราชาวอีสาน ควรจะอนุรักษ์ และสืบทอดกันชั่วลูกชั่วหลาน เพื่อความอยู่เย็นเป็นสุข มีเอกลักษณ์ และคงความเป็นลูกอีสานสืบไป!!!!
ความเห็น (14)
แถวบ้านผม หมอพราหมณ์จะเอาตะปูตอกเสา ในการตอกแต่ล่ะครั้งจะมีคำพูดที่เป็นมงคล จากนั้นก็จะเอาย่ามที่สะพายมาห้อยไว้ ในยามจะมีของมงคลคือ
1. หินเงิน หินทอง
2. ทรายเงิน ทรายทอง
3. ลูกแห (ลูกตะกั่ว)
4. ฆ้อน
5. พร้า
6. ของคูณบ้าน 6 อย่าง คือ คุด แก้ว แข่ว ขอ นอ งา
แล้วหมอพราหมณ์จะสมมตินอนหลับ จากนั้นก็จะให้ผู้ทำเสียงไก่ขันแล้วหมอพราหมณ์จะลุกขึ้นมาเล่าความฝันใหฟัง(ทำนองแหล่)ซึ่งจะมีแต่ถ้อยคำที่ดีงาม
ปล.ผมเคยไปเก็บข้อมูลเขียนสารคดีแถวบ้านลำเพิญ ต.กุดขาคีม อ.รัตนบุรี
ที่นั่นอุดมสมบูรณ์มากเลย
เป็นชาวอิสานแต่กำเนิดค่า...แต่ทำไมไม่เคยเห็นการทำบุญขึ้นบ้านใหม่แบบนี้เลยคะ
แปลกดีนะคะ..เคยเห็นแบบง่ายๆทำบุญเลี้ยงพระเป็นเสร็จพิธี..ขอบคุณกับข้อมูลดีดีนะคะ
สวัสดีค่ะ
- เป็นภูมิปัญญาของวิถีชีวิตนะคะ
- ยังไม่เคยเห็นค่ะ
- จะย้อนกลับมาอ่านอีกรอบค่ะ
- ขอขอบพระคุณค่ะ
- ขอบคุณคุณพิมล ที่เพิ่มเติมให้
- ความรู้ยิ่งให้ ยิ่งเพิ่ม ยิ่งเติมยิ่งเต็ม
- ขอให้มีความสุขนะครับ
- ขอบคุณคุณแอด
- ผมเองก็เคยขึ้นบ้านใหม่ แต่ไม่เคยทำเช่นกัน
- แต่ละท้องถิ่นก็จะแตกต่างงกันไปเหมืนคุณพิมล ว่า
- ขอให้มีความสุขทุกวันครับ
- ขอบคุณครับครูคิม
- แต่ละท้องถิ่นคงไม่เหมือนกัน แต่ขาดผู้นำเสนอ หากไม่ช่วยกันประเพณีเก่าแก่คงเลือนหายไปน่าห่วง
- ขอให้มีความสุขครับ
- ขอบคุณคุณแอด
- ผมเองก็เคยขึ้นบ้านใหม่ แต่ไม่เคยทำเช่นกัน
- แต่ละท้องถิ่นก็จะแตกต่างงกันไปเหมืนคุณพิมล ว่า
- ขอให้มีความสุขทุกวันครับ
ที่บ้านผมก็ขึ้นบ้านใหม่แบบนี้แหละครับ เขาเรียกว่าขึ้น "พิธีพราหมณ์" โดยมากมักขึ้นในฤกษ์ที่เป็นมงคลยิ่ง โดยบ้านนั้นอาจจะยังไม่เสร็จสมบูรณ์ก็ได้เมื่อสร้างเสร็จสมบูรณ์และเจ้าบ้านพร้อมด้วยทรัพย์แล้วจึงจะทำบุญเลี้ยงพระ เรียกว่า "พิธีพุทธ" บ้านผมยังสร้างไม่เสร็จก็ขึ้นพิธีพราหมณ์เอาฤกษ์ก่อน(ถือฤกษ์ตอนพระราชพิธีครบ ๖ รอบ ในหลวง โดยส่วนตัวผมเชื่อว่าเป็นมหามงคลฤกษ์ที่หาที่ไหนไม่ได้อีกแล้ว คือวันที่ 9-12 มิถุนายน 2549) ตอนนี้ยังไม่ขึ้นพิธีพุทธเลยเพราะยังไม่พร้อม
- ขอบคุณคุณพิมล ที่กรุณาเพิ่มเติม
- ขอให้มีความสุขในการให้ในทุกวันครับ
บ้านสร้างเสร็จพร้อมเข้าอยู่ แต่หาฤกษ์ยังไม่ได้ กลัวการดูดวง หลายครั้งคิดมาก ไม่เคยขึ้นบ้านใหม่ที่ใหนเลย ขอความคิดเห็นจากผู้ผ่านมาอ่านข้อความด้วยค่ะ บอกยกเลิกบ้านเช่าสิ้นเดือนนี้ค่ะ เม.ย
ขอบคุณมากค่ะที่ให้ข้อมูลดีๆกำลังจะขึ้นบ้านใหม่อยู่พอดี เป็นคนอีสานด้วยคนอุบลค่ะ
ดิฉันยกเสาเอกเมื่อวันที่ 23 เม.ย.55 และกำหนดจะทำพิธีขึ้นบ้านใหม่ตามประเพณีพื้นบ้านก่อนวันเข้าพรรษา ในวันที่ 31 ก.ค.55 คาดว่าบ้านยังไม่แล้วเสร็จแน่นอน แต่ต้องการทำพิธีขึ้นบ้านใหม่เอาฤกษ์ยามมงคลก่อน เนื่องจากบ้านจะสร้างเสร็จเรียบร้อยในระหว่างพรรษา ประเพณีแถวบ้านห้ามแต่งงาน และหรือขึ้นบ้านใหม่ระหว่างพรรษา ดังนั้นจึงกำหนดการขึ้นบ้านเอาฤกษ์นี้ ไม่อยากที่จะแหงนคอมองบ้านที่สร้างเสร็จแล้วไปเรื่อยๆ จนถึงฤกษ์ยามดีหลังออกพรรษา คือ ประมาณวันที่ 27 พ.ย.55 จะเสียดายเวลาที่ผ่านไปโดยไม่สามารถย้อนเวลากลับมาได้
ขอบคุณเจ้าของกระทู้นะคะ ดิฉันกำลังค้นหาความรู้เกี่ยวกับแนวปฏิบัติเกี่ยวกับพิธีกรรมการขึ้นบ้านใหม่ และได้มีโอกาสได้อ่านกระทู้ของท่าน ได้ความรู้รวบรวมไว้ในการจัดเตรียมการขึ้นบ้านใหม่ที่กำหนดไว้ และจะไปขอนัดหมายกับอาจารย์(พราหณ์) ผู้นำประกอบพิธี พร้อมทั้งถามท่านเกี่ยวกับระเบียบพิธีด้วย เนื่องจากอาจารย์ฯ แต่ละท่านจะมีระเบียบพิธีเป็นเฉพาะๆ ตำราไปแต่ละท้องถิ่น เคยไปร่วมงานขึ้นบ้านใหม่ของพี่ชายที่ ท้องถิ่น ภูเงิน/กันทรลักษ์ เขาจะทำพิธีในตอนเย็นถือว่าลักษณะเหมือนนกเข้ารัง แต่ในท้องถิ่นบ้าน คือ ท่าตูม ปราสาท นั้นจะทำพิธีในช่วงเช้าประมาณ ๐๙.๐๐ น. เป็นต้นไป
เมื่อเราเชิญเจ้าพิธีท่านใดเป็นผู้นำประกอบพิธีแล้ว ก็ต้องปฏิบัติตามระเบียบปฏิบัติของท่านผู้นำประกอบพิธีท่านนั้น
ชาว เมืองขอน
บ้านผม กะทำ เป็นพิธิพรามครับ มีการ ถามตอบ ของพราม แล้วกะทำท่า นอน แล้ว กะเล่าความฝันให้ฟัง ม่วนดีครับ ขนหัวลุกครับ