พิธีโดนตา
ประเพณีแซนโดนตาหรือสารทเขมร
ประเพณีแซนโดนตาหรือสารทเขมร คนไทยที่พูดภาษาเขมร มีพิธีโดนตา หมายถึง การเซ่นสรวงตายายผู้ล่วงลับไปแล้ว จัดขึ้นในวันขึ้น ๑๔
ุถึง ๑๕ ค่ำเดือนสิบ(ระหว่างเดือนกันยายน-ตุลาคม) เพื่อเซ่นสรวงดวงวิญญาณบรรพบุรุษผู้ล่วงลับ เป็นวันที่อัญเชิญผีบรรพบุรุษทุกคน
มารับประทานอาหาร ที่ลูกหลานจัดไว้ โดยมีพิธีการส่งโดนตา การรับโดนตา และการเรียกโดนตา โดนตามี ๒ ประเภท คือ โดนตาเก่าและ
โดนตาใหม่
โดนตาใหม่ คือการส่งโดนตาหนุ่มสาวที่หมั้นกันแล้ว แต่ยังไม่แต่งงานกัน จะต้องส่งโดนตาให้กันคือ ชาย จะต้องส่งเครื่องใช้ในครัวเรือน
ให้หญิง เช่น ฟืน ถ่าน ครก สาก กระบุง กระเชอ ครุ กระด้ง เครื่องปั่นด้าย กระสวย เป็นต้น ฝ่ายหญิง จะต้องส่งอาหารคาวหวาน ข้าวต้ม นม
เนย เหล้า ตลอดจนฟูกหมอน ผ้าขาวม้า ผ้าโสร่งให้ฝ่ายชาย
โดนตาเก่า คือการส่งโดนตาของครอบครัวที่มีลูกหลานแล้ว นำอาหารต่างๆ ไปส่งไปไหว้พ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย เช่น ข้าวปลา อาหาร ขนม ข้าวต้ม
กล้วย ดอกไม้ ธูปเทียน หมาก พลู บุหรี่ ไปไหว้พ่อแม่ที่ยังมีชีวิตอยู่ รวมทั้ง ปู่ ย่า ตา ยาย
การรับโดนตา คือการที่พ่อ แม่ หรือ ปู่ ย่า ตา ยาย รับข้าวปลาอาหารจากลูกหลานที่นำมาไหว้ รับไหว้แล้วก็อำนวยอวยพรให้ลูกหลานประสบ
ความสุข ความเจริญในชีวิต แล้วนำข้าวปลาอาหารและเครื่องเซ่นไหว้เหล่านั้นไปบวงสรวง เซ่นไหว้บรรพบุรุษหรือโดนตาที่ล่วงลับไปแล้ว
จึงมีการเรียกโดนตา
การเรียกโดนตา คือการที่ ปู่ ย่า หรือ ตา ยาย หรือ พ่อ แม่ หรือ ผู้อาวุโสสูงสุด ผู้ที่เป็นผู้นำของวงศ์ตระกูล จะอัญเชิญโดนตามารับประทาน
เครื่องเซ่นไหว้ ซึ่งเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า บายโดนตา (ข้าวบรรพบุรุษ) ที่บรรดาลูกหลานนำมา อันประกอบด้วย ข้าว ข้าวต้ม ข้าวกระยาสารท
กับข้าวจำพวกแกง ลาบ ต้ม ผัด น้ำพริก อาหารแห้งจำพวกไก่ย่าง หมูย่าง เนื้อย่าง ปลาย่าง ผลไม้ ผัก วางใส่สำรับ คือ ถาด กระจาด กระบุง
พวกเสื้อผ้า ซึ่งมีผ้าซิ่น ผ้าขาวม้า ผ้าโสร่ง ผ้าสไบ เครื่องหอม แป้ง ขมิ้น น้ำอบ น้ำหอม สบู่ กระจก หวี ฟูก หมอน ก็จัดไว้ข้างๆ สำรับข้าว
แก้วแหวน เงินทอง หมากพลู บุหรี่ ก็ใส่ไว้ในพาน น้ำดื่ม น้ำหวาน น้ำเหล้า จัดมาพร้อม
เมื่อจัดสำรับเครื่องเซ่นไหว้แล้ว ผู้อาวุโสสูงสุด ซึ่งอาจเป็๋น ปู่ ย่า หรือ ตา ยาย หรือ พ่อ แม่ ส่วนมากนิยมให้ ย่า ยาย หรือแม่เป็นผู้เรียก
เป็นผู้นำพาลูกหลานสวดมนต์ไหว้พระ กรวดน้ำใส่เครื่องเซ่นไหว้ โดยจะเริ่มพิธีเรียกโดนตาตั้งแต่ตอนเช้าของวันแรม ๑๔ ค่ำ จนถึงเช้าตรู่
ของวันแรม ๑๕ ค่ำ เดือนสิบ ข้อความหรือคำที่เรียกนั้นใช้ภาษาเขมร
ผู้อาวุโสจะนั่งเรียกโดนตาทุกๆ ๑ ชั่วโมง พอถึงเวลา ๒๐.๐๐ น. ก็กรวดน้ำเชิญโดนตาไปวัดเพื่อฟังเทศน์ ฟังธรรม รับศีล รับพร แล้ว
ดับเทียนเครื่องเซ่นไหว้ พากันไปวัด กลับจากวัดก็จุดธูปเทียน กรวดน้ำเรียกโดนตามากินอาหารอีก จนถึงเวลา ๐๔.๐๐ น. ของวันแรม
๑๕ ค่ำ แล้วจัดเตรียม บายเบ็น และบายตะเบิดตะโบร
บายเบ็น คือข้าวกระยาสารท มีข้าวปลา อาหารทุกชนิดใส่ในจาน เช่น ข้าวเหนียวนึ่ง หรือข้าวเจ้าหุง ไก่ย่าง ปลาย่าง เนื้อย่าง พืชผัก
ผลไม้ต่างๆ หมากพลู ธูปเทียน
บายตะเบิดตะโบร คือ ข้าวห่อให้โดนตากิน ในระหว่างเดินทางกลับภูมิ มีข้าวเหนียวนึ่งหรือข้าวเจ้าหุงใส่ถ้วย เอาเพลาไก่ย่างปักลง
ตรงกลางถ้วย เอากรวยใบตองครอบปักเทียน ๑ เล่ม ใส่เงินลงไปในถ้วยตามศรัทธา
การจัดบายเบ็นนั้นทุกคนในครอบครัวต้องช่วยกันจัด เรียกว่า จับบายเบ็น โดยเชื่อว่าถ้าใครได้จัดจะมีผิวพรรณผุดผ่อง ไม่เป็นโรค
ผิวหนัง ไม่เป็นโรคพยาธิ
เมื่อจัดบายเบ็นและบายตะเบิดตะโบรเสร็จเรียบร้อยแล้วก็เอาไปวัด เพื่อทำพิธีทางศาสนาต่อไป หลังจากทำพิธีเสร็จเรียบร้อยแล้ว
ก็นำบายเบ็นกลับบ้าน ส่วนบายตะเบิดตะโบรถวายพระเป็นภัตตาหารเช้า เครื่องเซ่นไหว้(บายโดนตา) จะแจกจ่ายให้เด็กๆ หรือคนยากจน
และเทให้สัตว์ต่างๆ กิน เอาบายเบ็นไปใส่ในไร่นาของตนให้ปู ปลา กา นก ได้กินต่อไป
เวลาประมาณ ๐๗.๐๐ น. ชาวบ้านนำภัตตาหารเช้าพร้อมเครื่องจตุปัจจัยไทยทานไปวัด ถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณร
ฟังพระธรรมเทศนา ๑ กัณฑ์ เรื่อง เทอบนไงเบ็น (ทำบุญวันสารท) จบแล้วถวายปัจจัยไทยทาน งานประเพณีทำบุญวันโดนตาก็เสร็จสิ้น
ลงอีกครั้ง โดนตาจะมาเยี่ยมลูกหลานอีกในปีหน้าและตลอดไป ซึ่งประเพณีแซนโดนตานี้เป็นประเพณีที่ลูกหลานชาวอำเภอขุขันธ์
รวมไปถึงอำเภอใกล้เคียงให้ความสำคัญยิ่ง
ที่มา: http://intranet.m-culture.go.th/sisaket/yapor.htm
ความเห็น (1)
ขอให้ประเภณี นี้อยู่คู่กับคนไทยเชื้อสายเขมร ให้นานน่ะครับ
..............คิดถึงบ้านจัง
..............จากเด็กอิสานใต้ครับ