การประเมินพัฒนาการเด็ก

     เราจะทราบว่าเด็กคนไหนมีพัฒนาการล่าช้าก็โดยอาศัยการประเมินพัฒนาการ ซึ่งต้องสังเกตพฤติกรรมของเด็กที่แสดงออก และเปรียบเทียบกับพฤติกรรมของเด็กปกติอื่นๆ ดังนั้น เราจึงต้องรู้ว่าพัฒนาการปกตินั้นเป็นอย่างไร ถ้าเรามีแบบประเมินพัฒนาการช่วยก็จะทำให้ง่ายขึ้น ตัวอย่างของแบบประเมินพัฒนาการในประเทศไทย ได้แก่ สมุดสุขภาพประจำตัวเด็กซึ่งมีหน้าให้ประเมินพัฒนาการด้วย แต่พ่อแม่หรือบางทีบุคลากรสาธารณสุขเองก็ไม่มีเวลาที่จะใช้หน้านี้มากเท่าไร ส่วนใหญ่จะใช้กันแต่หน้าวัคซีน หรือการให้ภูมิคุ้มกันโรค ครูพี่เลี้ยงเด็กในสถานรับเลี้ยงเด็กหรือครูโรงเรียนอนุบาลก็มีแบบประเมินพัฒนาการของเด็กปฐมวัยเช่นกัน         

     พัฒนาการของเด็กนั้นมีทั้งด้านร่างกาย จิตใจและอารมณ์ สังคมและสติปัญญา ถ้าเราจะประเมินพัฒนาการด้านร่างกายของเด็ก เราจะดูว่าการทรงตัวและการเคลื่อนไหวของเขาเป็นอย่างไร เช่น นั่งได้ เดินได้หรือยัง ซึ่งต้องใช้กล้ามเนื้อมัดใหญ่ที่อยู่บริเวณคอ แขน ขา และลำตัวของเด็ก สังเกตการใช้มือในการหยิบจับสิ่งของต่างๆว่าลักษณะการหยิบจับเป็นอย่างไร การขีดเขียนเป็นอย่างไร ซึ่งต้องใช้กล้ามเนื้อมัดเล็กของร่างกายเรา อันมีอยู่ที่ตาและมือ ดูว่ามือและตาของเราประสานการทำงานได้ดีเพียงไร               

      ถ้าเราจะประเมินพัฒนาการด้านจิตใจและอารมณ์ เราก็ต้องสังเกตว่าตอนนี้อารมณ์ของเด็กที่แสดงออกเป็นอย่างไร เศร้า สนุก สุข หรือดีใจ และมีการควบคุมการแสดงออกของอารมณ์เป็นอย่างไร มีความรู้สึกที่ดีต่อตนเองว่ามีคุณค่า ภาคภูมิใจหรือไม่               

      พัฒนาการด้านสังคมนั้น ประเมินโดยสังเกตการสร้างสัมพันธภาพกับผู้อื่น เช่น การยิ้ม การทัก การไหว้ พูดคุยกับผู้อื่น เป็นต้น การช่วยเหลือตนเองในชีวิตประจำวันของเด็กว่าดื่มน้ำจากแก้ว ตักอาหารรับประทานเอง ถอดหรือใส่เสื้อผ้าได้หรือไม่ เป็นต้น พัฒนาการด้านสังคมยังรวมถึงการรู้คุณค่าของชีวิต และมีคุณธรรมด้วย               

      ส่วนพัฒนาการด้านสติปัญญานั้นเราจะประเมินความสามารถในการเรียนรู้และการแก้ปัญหาของเด็กซึ่งการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็กในการหยิบจับสิ่งของและขีดเขียนเป็นเส้นหรือรูปทรงต่างๆนั้น มีเรื่องของแก้ปัญหาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย ตัวอย่างเช่น ถ้าให้เด็กเอาลูกเกดที่ใส่ไว้ในขวดปากแคบออกมา เด็กจะต้องคิดหรือลองผิดลองถูกว่า ทำอย่างไรจึงจะสามารถนำลูกเกดนั้นออกมาได้  ภาษาของเด็กทั้งความเข้าใจภาษา และการใช้ภาษาพูดสื่อความหมายต่างๆนั้น ก็บ่งบอกถึงพัฒนาการด้านสติปัญญาได้ เด็กคนไหนบอกให้ทำอะไรก็เข้าใจและทำตาม บอกว่าน่าจะฉลาดกว่าเด็กที่ไม่เข้าใจทำตามไม่ได้ (บางทีเด็กที่เข้าใจแต่ไม่ทำตามอาจจะฉลาดกว่า เพราะต้องผ่านการคิดก่อนว่าจะทำตามดีหรือไม่)

       เมื่อเราประเมินพัฒนาการแล้ว เราจะเห็นว่าพัฒนาการทั้งด้านร่างกาย จิตใจและอารมณ์ สังคมและสติปัญญาของเด็กนั้นมีด้านใดที่ช้าบ้าง และอาจช่วยบอกเราได้ว่าเขาน่าจะมีปัญหาด้านใด