การบริโภคน้ำชาและกาแฟของชาวพม่า


แหล่งความสุขเดิม ๆ ของคนพม่า ที่ดูโดดเด่นมากที่สุดมี ๒ แห่ง คือ ที่ลานพระเจดีย์ และที่ร้านน้ำชา
การบริโภคน้ำชาและกาแฟของชาวพม่า
แหล่งความสุขเดิม ๆ ของคนพม่า ที่ดูโดดเด่นมากที่สุดมี ๒ แห่ง คือ ที่ลานพระเจดีย์ และที่ร้านน้ำชา กล่าวได้ว่าชาวพม่าจะหาความสงบกันที่ลานเจดีย์ และไปหาความบันเทิงกันที่ร้านน้ำชา สองสิ่งนี้สามารถบันดาลความสุขให้กับผู้คนได้ทุกชนชั้น หากไปย่างกุ้งแล้วไม่เคยแวะเวียนไปเที่ยวเจดีย์ หรือไม่เคยนั่งลิ้มรสบรรยากาศที่ร้านน้ำชา ก็นับว่ายังสัมผัสไม่ถึงความสุขที่เรียบง่าย ซึ่งหาได้ยากในสังคมสมัยใหม่
ในประเทศพม่า มีร้านน้ำชาอยู่ทั่วไป หาได้ง่ายไม่ว่าในเมืองหรือในชนบท โดยเฉพาะในตัวเมือง จะมีร้านน้ำชาอยู่ทั่วทุกย่าน ที่เมืองย่างกุ้งจะพบร้านน้ำชาทั้งในตลาด แถวริมทาง ย่านที่อยู่อาศัย ตามสถานที่ราชการ และในสถานศึกษา ทำเลที่ดีที่สุดของร้านน้ำชาจะอยู่ที่ใต้ร่มไม้ หรือไม่ก็ที่ริมทางซึ่งผู้คนสัญจรไปมา พม่าเรียนร้านน้ำชาว่า ละแพะ-เหย่-ส่าย (]dNzdNiPNC6b'N)
ร้านน้ำชาส่วนมากที่อยู่ในย่านชุมชน มักจะเปิดจำหน่ายน้ำชากันตลอดวัน เริ่มตั้งแต่เช้าราวตี ๔ และปิดในเวลาประมาณ ๓ ทุ่ม หากเป็นช่วงหน้าร้อนก็จะปิดดึกกว่านี้ อาจถึงราว ๕ ทุ่ม เพราะผู้คนมักจะหนีความร้อนอบอ้าวภายในบ้าน มานั่งรับลมกันยังนอกบ้าน
ร้านน้ำชาหลายที่จะเปิดเพลงบริการลูกค้า เพราะคนพม่าชอบฟังเพลง และชอบร้องเพลง เพลงเป็นสิ่งดึงดูดลูกค้าได้มาก ร้านที่เปิดเพลงบริการลูกค้ามักจะขายดี เพลงส่วนใหญ่ที่เปิดในร้านน้ำชามักจะเป็นเพลงสมัยนิยม แทบไม่มีเพลงศาสนา ไม่มีเพลงย้อนยุค ไม่มีเพลงเพื่อชีวิต และไม่มีเพลงปลุกใจให้รักชาติ เพลงในร้านน้ำชาจึงบ่งบอกถึงรสนิยมของผู้คนปัจจุบัน ที่ชอบความครึกครื้นด้วยสาระที่เบา ๆ
ชาวพม่านิยมไปร้านน้ำชา ไม่เพียงเพื่อดื่มชากาแฟ แต่ยังเพื่อการพักผ่อนและพูดคุยกัน บ้างนัดพบปะกันที่ร้านน้ำชา บ้างมาหารือกันในธุระส่วนตัว บ้างมาเจรจาธุรกิจการค้า หรือมาตกลงว่าจ้างนายหน้า บ้างมาสนทนาเรื่องการบ้านการเมือง  ตลอดจนเรื่องเกิด แก่ เจ็บ ตาย  หรือนินทา ต่างก็รับรู้ได้จากร้านน้ำชา ร้านน้ำชาจึงเป็นที่ไหลเวียนของข่าวคราว ข่าวสด ข่าวล่า และข่าวลือ
ก่อนนี้ คนที่มักไปนั่งแกร่วอยู่ที่ร้านน้ำชา มักจะเป็นผู้ชาย โดยเฉพาะหนุ่มๆ จะไปนั่งเล่นที่ร้านน้ำชาเพื่อฟังเพลง บางคนก็ชอบไปนั่งเล่นเพียงหวังเหล่ดูสาวๆที่เดินผ่านไปมา แต่เดี๋ยวนี้ร้านน้ำชามีทั้งหนุ่มและสาวมานั่งเล่นนั่งคุยกัน อาจเป็นเพราะค่านิยมระหว่างชายกับหญิงเริ่มฉายเงาซ้อนทับกันมากขึ้นกว่าแต่ก่อน
ร้านน้ำชามีอาหารขายหลายอย่าง ของหลักคือ ชาร้อน มีทั้งแบบใส่นมข้นและใส่นมสด หากเป็นชาร้อนธรรมดา เรียกว่า ละแพะเหย่(]dNzdNiPN) แต่ถ้าเป็นชาร้อนใส่นมข้น เรียกว่า แช (iapN) คำนี้กร่อนมาจากคำว่า special แต่ถ้าใส่นมสด จะเรียกว่า  ก๊วดแช (8:9NiapN) หมายถึง good and special นั่นเอง
นอกจากชาร้อน ก็ยังมีกาแฟร้อนขายด้วยเช่นกัน บางที่มีนมสดขาย พม่าไม่นิยมดื่มชาเย็นหรือกาแฟเย็น ของที่กินร่วมกับน้ำชาส่วนมากมักเป็นของทอด เช่น ปาท่องโก๋ โรตี ซะโมซา ปอเปี๊ยะทอด  และยังมีซาละเปากับขนมปัง ซึ่งมีทั้งขนมปังปิ้งและขนมปังชุบไข่ทอด ชาวพม่านิยมดื่มชาร้อนกับปาท่องโก๋มากกว่าของทอดอย่างอื่น ปาท่องโก๋พม่าทอดเป็นคู่เช่นกัน แต่ต่างจากปาท่องโก๋ไทยตรงที่ขนาด ปาท่องโก๋พม่าจะยาวเกือบ ๑ ฟุต กินคู่เดียวก็พออิ่มท้อง
ร้านน้ำชาเป็นอีกที่หนึ่งที่ช่วยให้ได้เรียนรู้รสนิยม ตลอดจนวิถีชีวิตแบบพม่า ที่ร้านน้ำชานั้นเราอาจได้รู้จักชีวิตของเจ้าของร้าน ซึ่งบางคนมีใบปริญญาบัตรแขวนอวดไว้ที่ในร้าน เราอาจได้เรียนรู้ชีวิตของเด็กเสิร์ฟอายุน้อย ที่เดินว่อนคอยเรียกและเอาใจลูกค้า    เราอาจได้เรียนรู้ชีวิตของหนุ่มวัยรุ่น ที่ง่วนอยู่กับการทอดปาท่องโก๋ เราอาจได้สัมผัสชีวิตของผู้คนทั้งชายและหญิง ที่มานั่งพูดคุยถึงความเป็นไปในพม่า และเราอาจได้ข่าวสารที่หาอ่านไม่ได้ตามหน้าหนังสือพิมพ์
อาหารที่ขายในร้านน้ำชา มักมีรายการอาหารบริการลูกค้า ดังนี้
อาหาร   ภาษาพม่า                       คำอ่าน                                  ราคา(จั๊ต)
น้ำชา                                          gigO:tEd,Nt                          เหย่-นเว-จาง                   (ไม่คิดเงิน)
ชาร้อน                                        ]dNzdNiPN                        ละแพะเหย่                      ๒๕ / ถ้วย
กาแฟ                                          gdkNzu                                  กอผี่/กะผี่                        ๓๐ / ถ้วย
นมสด                                         O:ktO6bh                                    นัวโนะ                            ๑๐๐ / แก้ว
ข้าวโอ๊ต                                      gd:dkv69N                        ก่วยก่าโอ๊ะ                       ๔๕ / แก้ว
ปาท่องโก๋                                    vuEdkgd:t                           อี่จ่ากวย                          ๒๐–๒๕ / คู่
โรตี                                             x]k9k                              ปะหล่าต่า                       ๓๐ / ชิ้น
โรตีโอ่ง                                       o"exkt                                    หนั่งบยา                         ๑๒ / แผ่น
ปอเปี๊ยะทอด                                gdkNexoNhgEdkN                     ก่อเปี้ยงจ่อ                       ๑๐ / ชิ้น
ซะโมซา                                      0,^Ck                                  สะหมู่ส่า                         ๒๐ / ชิ้น
ซาลาเปา                                      gxjdN0u                                เป้าสี่                               ๔๕ / ลูก
ขนมปังแผ่น                                gxj'N,6oNh                              ปองโม่ง                          ๑๕ / ชิ้น
ขนมปังชุบไข่                              gxj'N,6oNhgEdkN                     ปองโม่งจ่อ                      ๓๐ / ชิ้น
ถั่วต้ม                                          xcex79N                                  แบ-บโยะ                        (ตามสั่ง)
อันที่จริง ชาวพม่านิยมดื่มชามากกว่ากาแฟ ชาที่ดื่มเป็นชาร้อน และชอบดื่มกันเป็นประจำทั้งในยามเช้าและยามเย็น ต่อเมื่อรู้สึกเป็นไข้ หรือไม่สบายจึงจะหันมาดื่มกาแฟกัน ชาวพม่าจึงถือว่า กาแฟเป็นเครื่องดื่มสำหรับคนเจ็บไข้ได้ป่วย และในภาษาพม่าจะมีเฉพาะคำว่าร้านน้ำชา ไม่มีคำเรียกสำหรับร้านกาแฟอย่างบ้านเรา ชาจึงนับเป็นเครื่องดื่มประจำชาติของชาวพม่าตลอดมา
พอถึงสมัยนี้ การดื่มกาแฟกลับเริ่มได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อยๆ เดิมทีกาแฟที่คนพม่าดื่มนั้น เป็นกาแฟผงที่คั่วบดขายกันตามท้องตลาด มีกรรมวิธีในการชงที่ออกจะยุ่งยาก แต่เมื่อมีการนำกาแฟสำเร็จรูปเข้ามาขายในพม่า ชาวพม่าจึงเริ่มเปลี่ยนรสนิยมหันมาดื่มกาแฟกันมากขึ้น ด้วยหาซื้อกาแฟสำเร็จรูปได้ง่าย และราคาก็ไม่แพง ปัจจุบันกาแฟสำเร็จรูปมีวางขายทั่วไป ทั้งในตลาดสด ซูเปอร์มาร์เกต หรือแม้แต่ร้านน้ำชาเอง จนอาจเรียกยุคนี้ของพม่าเป็นยุคแห่งการดื่มกาแฟ หรือยุควัฒนธรรมกาแฟสำเร็จรูปได้ทีเดียว
ที่จริงแล้ว การดื่มกาแฟสำเร็จรูปเพิ่งเริ่มนิยมในพม่าได้เพียงหนึ่งทศวรรษเท่านั้น แรกๆมีการนำกาแฟสำเร็จรูปมาทดลองตลาดในพม่า พอเริ่มมีผู้นิยมบริโภคกันมากขึ้น กาแฟหลากหลายยี่ห้อก็มุ่งเจาะตลาดในพม่า จนขณะนี้มีกาแฟสำเร็จรูปจำหน่ายในประเทศพม่าไม่ต่ำกว่า ๑๕ ยี่ห้อ จากการที่ชาวพม่าหันมาดื่มกาแฟกันมากขึ้น ตลาดกาแฟสำเร็จรูปจึงมีการแข่งขันกันสูง มีการใช้เทคนิคหลายอย่างเพื่อแย่งลูกค้ากัน อาทิ จ้างดาราชั้นนำของพม่ามาเป็นแบบโฆษณา ซึ่งนับว่าได้ผลมาก มีการแต่งเพลงประกอบโฆษณา ซึ่งขับร้องโดยนักร้องชื่อดังของพม่า บ้างนำเสนอภาพทิวทัศน์งามๆประกอบในโฆษณา และมีถึงขนาดเดินทางมาถ่ายทำโฆษณาที่จังหวัดภูเก็ตบ้านเรา ช่วงเวลาในการโฆษณาก็ลงทุนเสนอในรายการที่คนนิยม โดยเฉพาะรายการภาพยนตร์จีน นอกจากนี้บางบริษัทใช้เทคนิคขายตรงถึงลูกค้าทั้งในย่างกุ้งและต่างจังหวัด บางบริษัทนำสินค้าไปเสนอลูกค้าด้วยการชงแจกให้ทดลองดื่ม โดยเฉพาะที่ร้านน้ำชา และร้านอาหาร บ้างมีการแจกของแถม อาทิ ปากกา เสื้อยืด และปิ่นโต บ้างมีการแจกสลากนำโชค โดยซ่อนไว้ในซองกาแฟ นับว่ามีความพยายามหลายทางที่จะครองตลาด ปรากฏการณ์นี้จึงย่อมมีผลถึงการเปลี่ยนรสนิยมของชาวพม่าให้หันมาดื่มกาแฟแทนชากันมากขึ้น
ในการแย่งส่วนแบ่งทางตลาดนั้น หลายบริษัทคาดหวังที่จะขยายตลาดของตนด้วยการทุ่มทุนโฆษณากันอย่างเต็มที่ เพื่อให้สินค้าของตนติดหูติดตาลูกค้า แต่คุณภาพ รสชาติ ราคา การจัดจำหน่าย ตลอดจนรูปลักษณ์ของสินค้า ต่างเป็นปัจจัยในการยึดครองตลาด อย่างไรก็ตาม ปัจจัยสำคัญน่าจะเป็นที่รสชาติและราคา ส่วนคุณภาพและปัจจัยอื่นๆนั้น ยังถือเป็นปัจจัยรอง เพราะตลาดส่วนใหญ่ของพม่าเป็นตลาดของคนที่มีรายได้น้อยและปานกลาง กาแฟที่จะสามารถยึดครองตลาดพม่าได้มาก จะต้องมีราคาเหมาะสมกับรายได้ของชาวพม่าทั่วไป และรสชาติก็ต้องถูกคอชาวพม่า คือ เข้ม มัน และอ่อนหวาน ปัจจัยด้านราคาและรสชาติจึงมีความสำคัญต่อการจูงใจชาวพม่าให้หันมาดื่มกาแฟ ในตอนนี้กาแฟร้อนตามร้านน้ำชามีราคาถ้วยละ ๒๕ จั๊ต ในขณะที่ชาร้อนมีราคาถ้วยละ ๓๐ จั๊ต ชาร้อนจึงเริ่มจะมีทีท่าพ่ายให้กับกาแฟสำเร็จรูปอย่างน่าจับตามอง ส่วนกาแฟสำเร็จรูปที่ขายติดอันดับในปัจจุบันนั้น คือ ยี่ห้อ Super Coffeemix และ Ben Caf้ ยี่ห้อแรกครองตลาดมาก่อน แต่เริ่มเสียตลาดให้กับยี่ห้อหลัง กาแฟทั้งสองยี่ห้อมีรสไม่หวานจัด ยี่ห้อหลังจะขมกว่ายี่ห้อแรกเล็กน้อย และทั้งสองยี่ห้อจะมีรสมัน ซึ่งถูกคอชาวพม่าทั่วไป
การที่ชาวพม่าเริ่มนิยมดื่มกาแฟสำเร็จรูปกันมากขึ้นนั้น น่าจะเป็นเพราะกาแฟสำเร็จรูปเก็บรักษาง่าย ชงง่าย อีกทั้งหาซื้อง่าย ราคาถูก สะอาด และสะดวก คนพม่าบางส่วนจึงเริ่มหันมาดื่มกาแฟในตอนเช้า บ้างว่ากาแฟช่วยให้สดชื่น โดยเฉพาะผู้ที่ดื่มเหล้าจะดื่มกาแฟเพื่อให้สร่างเมา อีกทั้งมีความนิยมถวายกาแฟให้กับพระสงฆ์ และจนแม้แต่เด็กเล็กก็เริ่มดื่มกาแฟแทนชาร้อนกันในตอนเช้า การดื่มกาแฟจึงได้เริ่มแทรกสู่วิถีชีวิตของชาวพม่ามากขึ้นเรื่อย ๆ
นอกจากนี้ ยังได้มีการเสนอการบริโภคกาแฟในรูปแบบใหม่เป็นกาแฟเย็น ชาวพม่าจึงเริ่มรู้จักการดื่มกาแฟเย็นกันเมื่อไม่นานมานี้ อันที่จริงชาวพม่ามักระวังในการบริโภคของเย็นจัด เพราะเชื่อว่าจะทำให้เสียสุขภาพ เจ็บคอ และเป็นไข้ได้ง่าย ยิ่งเมื่อเพิ่งเดินผ่านแดดร้อนๆมา ชาวพม่าจะห้ามการดื่มของที่เย็นจัดอย่างน้ำแข็ง ห้ามล้างหน้า ล้างเท้า และห้ามอาบน้ำในทันที การดื่มกาแฟเย็นจึงดูจะขัดกับบริโภคนิสัยของชาวพม่า ที่มักเฝ้าระวังสุขภาพกันอยู่ตลอดเวลา การเสนอรสนิยมแบบใหม่ให้ชาวพม่าหันมาดื่มกาแฟเย็น หรือเปลี่ยนค่านิยมจากการดื่มชาร้อนมาเป็นกาแฟนั้น ถือเป็นจุดหมุนเปลี่ยนทางวัฒนธรรมการบริโภคของพม่าที่กำลังถูกทดสอบด้วยกลไกทางการตลาด อย่างไรก็ตาม ชาวพม่าส่วนมากยังเชื่อมั่นว่า ชาร้อนจะไม่มีวันถูกลืมเลือนไปจากวิถีชีวิตพม่า และร้านน้ำชาก็ไม่น่าจะกลายภาพเป็นร้านกาแฟไปได้ในยุคนี้
วิรัช นิยมธรรม
คำสำคัญ (Tags): #uncategorized
หมายเลขบันทึก: 15560เขียนเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ 2006 18:47 น. ()แก้ไขเมื่อ 14 มิถุนายน 2012 18:00 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท