เรียนรู้จากผู้เรียน

เมื่อเราชื่อว่า คนทุกคนมีความรู้ และคลังแห่งความรู้คือสมอง ทำอย่างไรเราจะนำความรู้เหล่านั้นออกมาเพื่อการเรียนรู้ที่อยู่นอกเขตความรู้ของเรา กิจกรรมเพื่อระดมความคิดและตีแผ่ความคิด น่าจะเป็นตัวดึงความรู้เหล่านั้นออกมาได้ดีอีกวิธีหนึ่ง

   การจัดการเรียนรู้ภาคพิเศษวันนี้ ผมใช้กิจกรรมระดมความคิดเพื่อไปสู่หัวเรื่องคือ "ปัญหาการดำเนินชีวิตในปัจจุบัน" โดยเชื่อว่าคนทุกคนมีปัญหาชีวิตมากน้อยไม่เท่ากัน วิธีการจัดการเรียนรู้คือให้ผู้ร่วมกิจกรรมแยกตัวออกเป็นกลุ่มตามสมัครใจ แต่ขอให้จำนวนของแต่ละกลุ่มพยายามให้เท่าเทียมกัน จากนั้น ให้ทุกคนในกลุ่มพูดคุยกันถึงปัญหาการดำเนินชีวิตของตนเอง (พูดเฉพาะสิ่งที่ไม่เป็นความลับและสิ่งนั้นจะเกิดประโยชน์ต่อเพื่อนร่วมกิจกรรม) เมื่อทุกคนพูดจบ ให้จัดกลุ่มความคิดด้วยหัวข้อปัญหา เช่น ปัญหา การทำงาน ใครบ้างที่พูด และพูดอะไร ให้เรียงเนื้อหาและรายละเอียดเท่าที่จะจับความได้ เป้าหมายที่ต้องการจากกิจกรรมนี้คือ ผู้ร่วมกิจกรรมมองเห็นความจริงทางสังคมที่กำลังเป็นอยู่ เพื่อสรุปลงที่ว่า ๑) ปัญหาไม่ได้เกิดเพียงเราคนเดียว ๒) ปัญหาที่เกิดขึ้น จริงๆ แล้วเกิดขึ้นจากความต้องการเรื่องที่ดีๆ ของคนก่อน จากนั้นจะมีบางส่วนเล็ดลอดออกมาเป็นปัญหาให้แก้ไขภายหลัง เช่น เราอยากมีตู้เย็นไว้แช่ของกิน เมื่อกลับถึงบ้านได้กินอาหารเย็นๆ น้ำดื่มเย็นชื่นใจ แต่ความต้องการเรื่องดีๆ นี้เอง เป็นผลให้เราต้องไปกู้หนี้ยืมสินในกรณีที่เรามีเงินไม่พอที่จะซื้อ ดังนี้เป็นต้น สรุปคือ คนนั่นเองคือต้นเหตุของปัญหา ผลกระทบจากปัญหาก็ส่งผลที่คน และคนนั่นเองเป็นผู้รับปัญหา การแก้ปัญหาจึงต้องแก้ที่คน

    จากการระดมความคิด ปัญหาหลักที่ผู้ร่วมกิจกรรมให้ความสำคัญคือ ปัญหาการเงิน มี ๓ กรณีหลักคือ ๑) การนำเงินอนาคตมาใช้ ทั้งที่เป็นการผ่อนชำระค่างวดรถ บ้าน บัตรเครดิต ตลอดถึงหนี้ชีวิตที่ต้องส่งให้ทางบ้าน ๒) การชดใช้หนี้ แบ่งออกเป็น ๒ ส่วนคือ ก. หนี้จากการเป็นเจ้ามือแชร์นอกระบบ เมื่อสมาชิกหนี แม่แชร์ก็ต้องรับผิดชอบ ความรับผิดชอบนี้คือสัจจะ สัจจะจะเป็นตัวชี้วัดเครดิตของคน ข. หนี้จากการค้ำประกัน ดูเหมือนจะมีความใกล้เคียงกับส่วน ก. แต่คนละประเด็น หนี้ค้ำประกัน เช่นการค้ำประกันรถ การค้ำประกันสินค้า เมื่อผู้ควรจะจ่ายหนี เราผู้ค้ำประกันต้องชดใช้ในสิ่งนั้น ๓) การใช้จ่ายโดยไม่คิด เช่น การเลี้ยงเพื่อนฝูง หรือการให้หยิบยืมในยามเรามีเงิน แต่คราวที่เราไม่มีเงิน เพื่อนฝูงก็เมินหน้าหนี แถมไม่คบอีกต่างหาก หนี้สินที่ถูกหยิบยืมก็หดหายไปไม่ได้คืน

    นี้คือกรณีตัวอย่างของการเรียนรู้จากความรู้ของผู้เรียนทำให้ผมได้ความรู้บางอย่างในวันนี้ จากกรณีของเงินนี้ ให้หวนคิดถึงเรื่องราวของพระพุทธเจ้า   ครั้งหนึ่งพระพุทธเจ้าและสาวกเดินผ่านนาของชาวบ้านคนหนึ่งไป ระหว่างนั้น มีเงินถุงหนึ่งวางอยู่ริมนา ภิกษุบอกว่า นั่นถุงเงิน แต่พระพุทธเจ้ากลับตรัสว่า งูพิษ เรื่องนี้น่าคิดไม่ใช่น้อย