ตำนานสมุนไพรล้านนา นาม ฮ่อสะพายควาย
ดินแดนล้านนามีทรัพยากรที่มีคุณค่ามากมาย โดยเฉพาะสมุนไพรถือว่าเป็นทรัพยากรที่ทรงคุณค่ายิ่ง ผู้คนชาวล้านนาได้ใช้ผะหญาปัญญาเรียกขานตั้งชื่อสมุนไพรให้สอดคล้องหรือบ่งบอกคุณค่าของสมุนไพรชนิดนั้นๆ ดังตำนานของสมุนไพรที่เรียกกันว่า ฮ่อสะพายควาย (อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า ห้อสะปายควาย)
สมัยก่อนผู้คนชาวล้านนามีการค้าขายกับผู้คนต่างถิ่นไม่ว่า ชาวจีน ชาวฮ่อ ชาวไตย ชาวม่าน ชาวจะปุ ชาวลัวะ ชาวต่างๆที่ใช้ชีวิตอยู่ร่วมกัน
การค้าขายของพ่อค้าชาวล้านนาและชาวฮ่อมีการนำสินค้าต่างหลังม้า หลังวัวหรือเรียกกันว่า พ่อค้าวัวต่าง ม้าต่าง ที่เราเคยได้ยินกันมาแล้วนั่นเอง คราหนึ่งพ่อค้าชาวจีนฮ่อไล่ต้อนฝูงควายมาจากเมืองฮ่อผ่านป่าเขา เพื่อนำควายมาขายในเมืองล้านนา ระหว่างทางทุรกันดาร ต้องพักค้างตามปาง(ที่พักค้างคืน)หลายๆแห่ง บางที่ต้องเดินผ่านปากเหวลึกหากไม่ระวังตัวทั้งคนทั้งควายต้องตกลงเหวอย่างไม่มีทางหลีกเลี่ยง แม้ว่าจะระวังอย่างไรก็ตาม ควายตัวหนึ่งพลัดตกลงร่องห้วยจนได้ ด้วยความเสียดายควายชาวฮ่อคนหนึ่งรีบลงไปผูกมัดเอาควายแล้วสะพายขึ้นมาจากท้องลำห้วย ทำให้เป็นที่ฮือฮาแก่เพื่อร่วมทางเป็นอย่างยิ่ง จึงพากันถามว่า "กินอะไรมา จึงมีเรี่ยวแรงมากนัก"
ชาวฮ่อผู้นั้นบอกเพื่อนว่า " ข้ากิ๋นใบไม้นี่แหล้ะ" (ข้าพเจ้าได้กินใบไม้นี่แหละ) พร้อมกับเด็ดใบไม้ชนิดนั้นให้เพื่อนๆดู จากนั้นมาใบไม้ชนิดนั้นจึงเรียนขานกันว่า " ไม้ฮ่อสะพายควาย"
ต้นฮ่อสะพายควายเป็นไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่ เกี่ยวพันตามต้นไม้ใหญ่ในป่า สรรพคุณทางยา เมื่อนำมาต้มและดื่มน้ำจะทำให้ร่างกายแข็งแรง แต่ต้องดื่มให้ได้ปริมาณเพียงพอ น้ำต้มมีรสจืด สีใสผู้คนจึงนิยมนำเอาใบเตยใส่ลงไปต้มกับใบฮ่อสะพายควายเพิ่มรสหอมลงไปนิดๆ
ที่พูดกันเพี้ยนๆ คราหนึ่ง มีสารคดีเล่มหนึ่งกล่าวถึงสมุนไพรฮ่อสะพายควายเป็นชื่อ ฮ่อสะพานควาย ทำให้หมดความหมายไปเสียสิ้น
ขณะนี้เรากำลังทดลองทำเป็นชาปิ้งหินไฟโดยนำใบสมุนไพรฮ่อสะพายควายไปปิ้งบนหินร้อนแล้วนำมาต้มดื่มน้ำ และทดลองทำเป็นผงชาหากได้ผลประการใดก็จะต้องติดตาม เพื่อค้นคว้าอนุรักษ์ ประยุกต์ใช้ผะหญาคนล้านนาให้เกิดประโยชน์แก่ผู้คนต่อไป
ความเห็น (24)
อยากรู้อยากเห็นจังเลยว่าฮ่อสะพายควายเป็นยังไง
สวัสดีคุณกุ้งเจ้า....
ฮ่อสะปายควายเป็นสมุนไพรใบไม้ที่ผู้คนล้านนานำมาต้มเอาน้ำดื่มครับสรรพคุณทำให้สดชื่นแข็งแรง..
แต่เรานำใบมาปิ้งหินไฟก่อนแล้วจึงนำไปต้มหรือใส่น้ำร้อนดื่ม..สีสวยสดงดงามครับเป็นสีชมพูอ่อนๆ..หอมกลิ่นใบไม้..
ที่แหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา-สวนชาปิ้งหินไฟมีให้ผู้คนที่ไปแว่แอ่วหรือไปอบสมุนไพรพลังหินบำบัดดื่มฟรีครับ...
เชิญทุกท่านที่สนใจไปแว่แอ่วได้ทุกเวลาครับ..
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
อยากทราบเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของสมุนไพรล้านนา พอจะมีหลายละเอียดไหมคะ
สวัสดีครับคุณหญิง....
กว่าจะมาตอบก็เลยเวลาพอสมควรเพราะผมไปงานต่างจังหวัดครับ..ต้องขอสุมาเต๊อะครับ..
ประวัติสมุนไพรล้านนาก็เหมือนสมุนไพรทั่วไปครับกล่าวคือ...พ่อหมอแม่หมอพื้นบ้านจะนำต้นไม้ใบหญ้าตลอดจนวัสดุจากสัตว์พืชและแร่ธาตุที่มีอยู่ในล้านนามาตก(ปรุง)เป็นยาสมุนไพรเป็นป๊าก(ตำรับ/กลุ่มยา/ชุด)รักษาโรคหรืออาการต่างๆที่เกิดขึ้นกับคน..
การจด/จารึกตำรายานิยมบันทึกในปั๊บสา(สมุดกระดาษสา)หรือในใบลานครับ...
การเรียนตำรายาในล้านนานิยมขอขึ้นขันครู คือผู้เรียนต้องนำสวยดอกไม้ไปขอเรียนกับครู แต่มีบางอาการหรือบางโรคต้องให้ตนเองมีอาการหรือโรคที่ต้องเรียนเช่น การรักษาบาดแผลกวาดซุย(ขวากซุย)ผู้เรียนต้องมีบาดแผลหรือแข้งขาหักเสียก่อนจึงจะเรียนได้ เพราะคาถาบทนี้ต้องมารักษาตนเอง หาประสบการณ์รักษาบาดแผล รักษากระดูกหักของตนเองก่อน เมื่อเรียนแล้วก็ต้องรักษาคนที่ประสบอุบัติเหตุมีบาดแผล เจ็บป่วยแข้งขา กระดูกหักฯลฯ. เป็นหมอคนต่อไป นี่คือภูมิปัญญาคนล้านนาในการถ่ายทอดวิชาการรักษาคนไข้สรุปว่าต้องมีประสบการณ์ตรง..เอาความรู้จากประสบการณ์ตรงมาใช้ในชีวิตประจำวันครับ...
ยังมีข้อปลีกย่อยอีกมากครับ...สรุปว่าการรักษาแบบล้านนาต้องรักษาทั้งกายและจิตคู่กันไปครับ..
หากสนใจเชิญที่แหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา-สวนชาปิ้งหินไฟทุกเวลาครับ..
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน... พรหมมา
ขอบคุณมากคะ
สวัสดีครับคุณหญิง...
ไม่เป็นไรครับ....ขอบคุณท่เข้ามาอ่านครับ
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
ชอบเรื่องแบบนี้มากเลยค่ะ เพราะทำให้เรารู้เรื่องดี ๆ เพิ่มขึ้นมา
สวัสดีครับคุณควีน..
ขอบคุณที่แวะมาเยี่ยม หากมีเวลาเชิญแวะสถานที่จริงแหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา..ตามที่อยู่ข้างขวามือของเวบนี้ครับ..จะได้ลองดื่มชาปิ้งหินไฟในนามฮ่อสะปายควายครับ..
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
ขอบคุณมากนะคะกลับเรื่องที่แล้ว ลมเเล้งคืออะไร มีประโยชน์สรรพคุณอย่างไรบ้างขอละเอียดนะคะ ด่วนด่วนเลยรีบมากๆค่ะ ขอบคุณค่ะ
เรียนคุณกุ้งครับ....
ลมแล้งคือไม้ยืนต้นดอกสีเหลืองงดงาม บางครั้งเรียกกันว่า " ราชพฤกษ์ "ครับ สรรพคุณเมล็ดในฝักใช้เป็นยาถ่ายอ่อนๆ...ใบรวมกับใบต้นหลับมึนหลวง(ชุมเห็ดเทศ)ใช้ต้มอาบแก้โรคผิวหนังได้ดีครับ
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
ผมเข้ามาอ่านดู ก็ได้ความรู้ และมีความสนใจสมุนไพรมานาน แต่ไม่ได้ศึกษาอย่างจริงจัง เคยทำงานในพิ้นที่บนดอยหลายที่ พบเห็นสมุนไพร แต่การเรียกเป็นภาษาท้องถิ่น เทียบกับคำเมืองไม่ได้ บางอย่างมีเฉพาะพื้นที่ บางอย่างทั่วไป ผมถ่ายรูปไว้บ้าง ถ้าสนใจก็ขอดูได้นะครับ
ขอบคุณที่มาแว่ให้ข้อมูลครับ....
ผมจะลองเข้าไปดูภาพ..เพื่อจะได้ความรู้เพิ่มเติม..
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน...พรหมมา
ลุงหนานค่ะ
ตอนนี้หนูอยากรู้ว่ามีสมุนไพรล้านนาอย่างอื่นอีกไหมค่ะ
คือ ช่วยระบุชื่อตัวสมุนไพรด้วยนะคะ
หนูต้องเอาไปทำรายงานค๊ะ
ขอบคุณมากๆค่ะ
สรีสวาสดีหนูฝนครับ....
อันว่าชื่อสมุนไพรล้านนามันมีมากนักหนาหนำเนอครับ.. หากจะเอามาบอกคงจะหาเนื้อที่บ่ได้ครับ..แต่ก็จะเอามาเป๋นตัวอย่างที่สำคัญๆ..
เช่นว่า...เหมือดคนแก้พิษเบื่อเมา,-เป้าหลวงแก้โรคอยู่ไฟมิได้,-เป้าน้อยแก้โรคกระเพาะ,-คาวตองแก้เชื้อรา/โรคกระเพาะ,-อ้อยดำแก้โรคลมผิดเดือน/หนิ้ว,-ก้องแกบแก้เส้นเอ็น/แก้ปวดเมื่อย,-ห้อมเกี่ยวแก้เส้นเอ็น/แก้อัมพฤกษ์อัมพาต/แก้ไข้/แก้ลมผิดเดือน,-ผักเผ็ดแก้โรคสังคังผิวหนังออกตุ่ม..
เออมันมีซะป๊ะครับ..ลุงอนุญาตเอาไปรายงานเต๊อะครับ...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน..พรหมมา
วีรเดช ผลงาม
ฮ้อสะพายควาย ดอกและเมล็ด มีประโยชน์ วิธีใช้ อย่างไร
สวัสดีครับคุณวีรเดช..
ดอกและเมล็ดฮ่อสะพายควายใช้ประโยชน์ในการเพาะขยายพันธ์ครับ..
ส่วนมากนิยมใช้ใบและเปลือก มาต้ม หรือ ปิ้งหินไฟนำเอาน้ำมาดื่มช่วยให้สดชื่น บำรุงกำลังครับ...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
ศรีจันทรา องอจ
สวัสดีคุณลุง ศูนย์ท่าผา เกาะคานะคะ วันนี้ไปหมู่บ้าน พบต้นฮ่อสะพายควาย จึงดูสรรพคุณในเนตพบหน้าคุณลุง จำได้แล้ว กะว่าจะต้มดื่มเองให้มีกำลังไว้สู้กับงาน ม.ชีวิตและงานมากมายเหลือเกิน
สวัสดีเจ้าคุณศรีจันทรา...
ยินดีที่แว่เข้ามาอ่านและเอาฮ่อสะพายควายไปต้มดื่มเพื่อสุขภาพ....
หากขึ้นมาเชียงใหม่ก็แว่แอ่วที่ศูนย์ได้ตลอดเวลาเจ้า....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.......พรหมมา
ลุงครับ ผมอยู่ชะอำ เพชรบุรี จะหาซื้อต้นสดๆ ได้ที่ใหนครับ แล้วถ้ามีต้นเองเรากินใบสดๆ มั่ย ต้องกินปริมาณเท่าใดครับ.
สวัสดีค่ะลุงหนาน
พ่อดีพ่อเคยเป็นหมอเมืองยาสมุนไพรมาก่อน แต่ตอนนี้ท่านเสียแล้ว แต่เสียดายสูตรยาเมื่อครั้งอดีตท่านเคยรักษาคนมากมายด้วยคาถาที่ท่านมีและสมุนไพรพื้นบ้านประกอบกัน ตั้งแต่เด็กก็เลยผูกพันกับสมุนไพร เวลาเจ็บป่วยไม่เคยกินยาแผนปัจจุบันเลยค่ะกินแต่ยาต้ม ตอนนี้ก็เลยคิดที่จะฟื้นฟูสูตรยาขึ้นมาอีกครั้ง แต่มีตัวยาฮ้อสพายควายกับรางเย็นนี่แหละค่ะที่ไม่รู้จักและไม่เคยเห็นหน้าตา รบกวนลุงหนานให้ความรู้และขอรูปภาพประกอบด้วยได้ไหมค่ะ ไม่ทราบว่ารบกวนมากไปไหมค่ะ แต่ก็ขอบคุณล่วงหน้าค่ะ
หนูใหม่เชียงของ
สวัสดีครับคุณโด่งและหนูเชียงของ....
อยู่เพชรบุรีอาจมีชื่อเรียกกันว่า " โนรี"ครับไปหาตามร้านสมุนไพรต้นโนรีที่เพชรบุรีอาจมีให้ครับ...
ส่วนหนูเชียงของขอตอบว่าทางภาคเหนือมีฮ่อสะปายควายตามป่าเขาทั่วไปครับลองถามหมอพื้นบ้านเชียงของครับเพราะผมเคยมาแถวๆเชียงของเห็นมีป่า โดยมากในป่าดอยมีต้นฮ่อสะปายควายครับ....ส่วนรางเย็นผมไม่เคยได้ยิน....แต่มีแน่ๆเพียงแต่เราเรียกต่างกันไป....ทางเชียงใหม่มีรางจืดหรือต้นหนำแน้ครับใช้ต้มดื่มน้ำถอนพิษต่างๆครับ....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
อยากได้ฮ่อสพายควายติดต่อลุงได้ที่ไหน อยู่ชมนี้เอง
สวัสดีคุณประสิทธิ์....
อยากได้เชิญไปที่แหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา..ครับ
ลอดอุโมงค์ศาลากลางผ่าเรือนจำลงมา ก่อนขึ้นสะพานวกซ้ายด้านเหนือสะพานเลี้ยวซ้ายจนถึงสามแยกใต้สะพาน สังเกตป้ายบ้านป่ารวกแล้วเลี้ยวซ้ายขึ้นไปจะพบป้านแหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนาครับ....
หรือเอาง่ายๆอยู่เหนือหมู่บ้านเอื้ออาทาร บ้านท่อเหนือสะพานถนนวงแหวนหน้าศาลากลางเชียงใหม่ ดูป้าย...แหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา สวนชาปิ้งหินไฟ ก็จะพบได้ หรือโทร.หาลุง 089-5536521...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
ทนาเพียร นิละนนท์
ไทลื้อบ้านหนองบัว ตำบลป่าคา อำเภอท่าวังผาจังหวัดน่าน เรียกว่าต้นน้ำล้า ใช้ต้มบำรุงร่างกายมาเป็นเวลานานแล้ว ปัจจุบันเราทำเป็นแบบชาผง ชงดื่ม รสชาติหอม คล้ายกับตอนต้นสดมากเลยเจ้า