สามคำถามในอภิปรัชญา ๔
ลำดับความคิดครั้งก่อน (ดู คำถาม ๓)... มาจบลงที่่บ่อเกิดของปรัชญาตะวันตก นั่นคือ ธาเลสตั้งคำถามว่า ถ้าเราไม่เชื่อว่าเทพเจ้าเป็นผู้สร้างแล้ว เราก็ต้องค้นหาสิ่งที่เป็นพื้นฐานของทุกสิ่ง (ปฐมธาตุ)... และสิ่งนั้นธาเลสก็เลือก น้ำ เป็นคำตอบสุดท้าย....
ตามนัยของธาเลส น้ำสามารถเปลี่ยนสถานะได้ตามสภาพแวดล้อม ในคราวหนาวจัดน้ำก็อาจกลายเป็น ของแข็ง ... ปกติก็เป็น ของเหลว ... และเมื่อถูกความร้อนแผดเผาน้ำก็จะกลายเป็น ไอ (ก๊าซ) .... เมื่อถือเอาตามนัยนี้ ก็อาจตอบได้ว่า ตัวเราเอง โลกและชีวิต หรือทุกสิ่งทุกอย่าง ก็คือ น้ำ ... ประมาณนี้
ธาเลส ได้รับการยกย่องว่าเป็น บิดาแห่งปรัชญาตะวันตก เพราะไม่เชื่อว่าเทพเจ้าเป็นผู้สร้าง โดยได้คิดค้นหาเหตุผลเพื่อตอบคำถามทำนองนี้ ... หลังจากธาเลสเริ่มต้นแล้ว ก็มีนักคิดอื่นๆ รับช่วงค้นหาคำตอบต่อไป เช่น เริ่มมีการค้านว่า สิ่งที่เป็นพื้นฐานของทุกสิ่งทุกอย่างนั้น น่าจะเป็น ไอ (ก๊าซ) มากกว่า เพราะไอสามารถปรับตัวและยืดหยุ่นได้ดีกว่า... เป็นต้น
ผู้สนใจเฉพาะประเด็นนี้ หาอ่านได้จากปรัชญากรีกโบราณทั่วๆ ไป ซึ่งในอินเทอร์เน็ตก็มีให้อ่านมากมายในยุคปัจจุบัน ดังนั้น ผู้เขียนจะละประเด็นนี้ไว้
อีกอย่างหนึ่ง บางคนอ่านแล้วอาจคิดว่า แนวคิดทำนองนี้เป็นเพียงการทึกทักเอาเอง เป็นเพียงการเดาส่งหรือโมเมตอบ ปราศจากการพิสูจน์หรือหลักฐานอะไรมายืนยัน... ซึ่งผู้เขียนก็ไม่เถียง เพราะเป็นเช่นนั้นจริงๆ แต่เป็นเรื่องเมื่อเกินสองพันห้าร้อยปีมาแล้วเท่านั้น... ( อย่างไรก็ตาม นักคิดนักวิชาการปัจจุบันก็ยังใช้วิธีนี้อยู่ )... ส่วนในทางปรัชญาเรียกวิธีการสงสัยแล้วตอบคำถามทำนองนี้ว่า การเก็งความจริงเชิงปรัชญา (Philosophical Specutation)
.........
ก่อนจะจบบันทึกในครั้งนี้ ผู้เขียนจะตั้งหัวข้อเพื่อต่อยอดในตอนต่อไป... สรุปว่า คำถามที่สองว่า
-
ตัวเราเอง โลกและชีวิต
หรือทุกสิ่งทุกอย่างเป็นอะไร ?
ในปัจจุบันมีคำตอบเบ็ตเสร็จเหลืออยู่เพียงไม่กิ่คำตอบดังนี้
- วัตถุนิยม แนวคิดที่เชื่อว่า ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นเพียงวัตถุหรือสสารเท่านั้น
- จิตนิยม แนวคิดที่เชื่อถือว่า ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นเพียงจิตเท่านั้น
สำหรับสองคำตอบนี้ จะมีข้อขัดแย้งกัน กล่าวคือ ถ้าเชื่อว่าเป็นวัตถุ ก็จะถือว่าจิตมาจากวัตถุ ... แต่ถ้าเชื่อว่าเป็นจิต ก็จะถือว่าวัตถุมาจากจิต... โดยสิ่งหนึ่งเป็นพื้นฐาน และอีกสิ่งหนึ่งเป็นคุณภาพเชิงซ้อนของอีกสิ่งหนึ่ง....
อีกประการหนึ่ง ทั้งวัตถุนิยมและจิตนิยม เรียกว่า เอกนิยม เพราะถือว่ามีอย่างเดียวเท่านั้นที่เป็นพื้นฐานของทุกสิ่งทุกอย่าง....แม้แนวคิดอื่นที่ถือว่ามีพื้นฐานอย่างเดียวเท่านั้น ก็เรียกชื่อว่า เอกนิยม เหมือนกัน
บางแนวคิดถือว่า ทุกสิ่งทุกอย่างมาจากพื้นฐานเดิมสองอย่าง หรือลดทอนเหลือสองอย่างคือ จิต และ วัตถุ เท่านั้น กลุ่มนี้เรียกว่า ทวินิยม ...
ส่วนแนวคิดที่ถือว่า ทุกสิ่งทุกอย่างนั้นมีพื้นฐานมากมาย หรือมากกว่าสองอย่างขึ้นไปก็จะเรียกว่า พหุนิยม
แนวคิดเหล่านี้ ผู้เขียนจะนำมาเล่าต่อไป....
ความเห็น (6)
พุทธปรัชญาที่จะนำมาใช้ในการศึกษาในปัจจุบันมีอะไรบ้างครับ
- พระไตรปิฎก
- อรรถกถา
- ฎีกา
- อนุฏีกา
- ปกรณ์วิเสส
- ฯลฯ
รวมความคิดเห็นของเกจิอาจารย์ทั่วๆ ไป...
สนใจประเด็นใดก็ศึกษาประเด็นนั้น...
อามันตา
จากที่ผมศึกษามา ผมยังสงสัย
1. คำสอนของพระพุทธเจ้าจะเป็นพุทธปรัชญาหมดใช่ไหมครับหรือว่า บางคำสอนเท่านั้น เช่น ไตรสิกขา มรรค 8 ไตรลักษณ์ อริยสัจ 4 ขันธ์ 5 เป็นต้น ?
-เกจิก็มีพุทธทาสภิกขุ-พระพรมคุณาภรณ์
-ฆราวาสก็มี สาโรช บัวศรี -ส.สิวลักษณ์ที่ได้นำแนวคิดทางพุทธปรัชญามาใช้กับการศึกษา
2. การที่จะนำเอาพุทธปรัชญามาใช้ในการศึกษา ขึ้นอยู่กับว่าเราจะนำเอาหัวข้อธรรมข้อไหนมาประยุกต์ใช้ใช่ไหมครับ ?
พุทธพจน์หรือคำสอนของพระพุทธเจ้า สำหรับพุทธศาสนิกชนทั่วไป ถือว่าเป็น สัจธรรม ไม่จัดเข้าใน พุทธปรัชญา ... ส่วนศาสนิกชนอื่นๆ ก็อาจถือว่าเป็น พุทธปรัชญา ...
นอกนั้นก็สามารถจัดเข้าเป็นพุทธปรัชญาได้ทั้งหมด แต่ก็ีอาจแตกกิ่งก้านสาขาออกไป... ทำนองนี้
ลองถาม google.com ดูซิ มีทั่วไป ผมลองพิมพ์คำว่า ความแตกต่างระหว่างพุทธศาสนากับพุทธปรัชญา เจอ web นี้http://www.human.cmu.ac.th/~philre/012371/website371/INDEX.HTM
ซึ่งน่าสนใจมาก.... และประเด็นอื่นๆ ท่านก็สามารถค้นหาได้ทั่วไป ไม่จำเป็นต้องมาถามผม (ยกเว้นบางประเด็น)
...........
ก่อนหน้านี้ มีท่านมหาฯ รูปหนึ่ง มาถามเกี่ยวกับบาลี ผมก็บอกไปว่า สามารถหาจากหนังสือบาลีทั่วๆ ไปได้ไม่ยาก ....
บอกตรงๆ นะ ผมขี้เกียจตอบปัญหาที่รู้สึกว่า คนถามขาดความพยายามในการค้นคว้าหรือค้นหา เพราะคำถามที่ถามมา สามารถค้นหาได้ไม่ยาก....
แต่ถ้าเป็นประเด็นเกี่ยวกับบันทึกนั้นๆ ซึ่งต้องการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น...
หรือมีประเด็นความเห็นแย้งระหว่างแนวคิดบางอย่างซึ่งท่านคาดหวังว่าต้องการความเห็นบางอย่างจากผม ก็ยินดีช่วย...
ก็ขออภัยด้วย เพราะมิใช่มีแต่ท่านรูปเดียว ที่อีเมล์มาถามส่วนตัวก็หลายคน ผมขี้เกียจตอบ (จริงๆ ) ถ้ารู้สึกว่า เขาน่าจะถาม google.com ได้...
อามันตา
อ่านตอนนี้แล้วครับ
