ธรรมชาติมีให้ ต้องใช้อย่างสร้างสรรค์
" ต้นจาก " หรือ กอจาก (ชาวบ้านเรียก) มีมากตามแนวชายฝั่งริมคลองแม่น้ำไหลผ่าน ท่วมขัง มีลักษณะเป็นกอ ลำต้นเรียกเป็น “ ทาง ” ต้นหนึ่ง ๆ มีจำนวนหลายทาง (กอ) ในหนึ่งทางมีใบเรียงกันจำนวนมาก ลำต้นจากจะช่วยในการป้องกันดินพังทลายตามแนวชายฝั่งได้อีกด้วย ไม่ต้องปลูกหรือดูแลแต่อย่างใดจากจะเกิดจากลูกจากที่แก่จัดหลุดร่วงลงน้ำลอยไปตก ที่ไหน ๆ ที่เป็นดินชื้นแฉะก็จะเจริญเติบโตไปได้เอง
“ จาก ” ที่ข้าพเจ้าจะกล่าวถึง คือ ใบจากนำมาเย็บ เป็นการสร้างรายได้ให้แก่ครอบครัว นอกจากนี้ใบจากยังนำมา ห่อขนมเรียกว่า “ ขนมจาก ”ก็เป็นที่นิยมในหมู่ของกินเล่น ลูกจากนำมาเชื่อมหรือจะกินทันที ก็ได้หวานอร่อยมากค่ะ ชาวบ้านบางคนสามารถในด้านจักสาน ทำเป็นหมวก ฝาปิดภาชนะ แต่ที่ข้าพเจ้าคิดว่ามีความชำนาญพอในการได้จาก “ ใบจาก ” คือ “ การเย็บจาก ” เพื่อขายหารายได้ช่วยครอบครัวซึ่งข้าพเจ้าได้ฝึกจนเย็บจากเป็นตั้งแต่เด็ก ๆ (ป.4) เนื่องจากแม่ข้าพเจ้าเป็นคนขยันและจะฝึกฝนให้ลูก ๆ ทุกคนทำงานเป็นไม่เกี่ยงงานหนักเพราะความจำเป็นทางด้านเศรษฐกิจ ทำให้พวกเรามีความอดทนและเข็มแข็งไม่ท้อแม้ต้องจนมุม ไม่กลุ้มเมื่อพบปัญหา เพราะอดีตที่ผ่านมาเราลำบากกันจนชิน แม้ปัจจุบันจะต้องดิ้นก็ไม่สิ้นซึ่งปัญญา
วิธีการเย็บจากและอุปกรณ์ที่ใช้
- ตัดส่วนใบมา 1 มัด ( ขนาด 2 แขนโอบรอบ )
- ไม้ไผ่ผ่าซีก ความยาว 1 เมตร
- ต้นคล้า ( ต้นคล้าจะเย็บง่ายและเหนียวเวลาดึงขณะที่เย็บจะไม่บาดมือแต่ค่อนข้างจะหายาก ) ความยาว 1.2 เมตร
เมื่อได้อุปกรณ์ครบตามต้องการแล้วลงมือเย็บ จับใบจาก 2 ใบวางซ้อนก้านต่อก้าน ชนกัน ( ขนาดใบใหญ่ 1 ใบ และ เล็ก 1 ใบ ) เข้ามือแล้วแนบเข้ากับไม้ไผ่ซีกพับทบมาทับกันประมาณ 1.4 ของความยาวใบจากใช้คล้า (นำมาแบ่งเป็นเส็น ๆ ผูกปุ่มที่ปลายให้แน่นเสี้ยมหัวให้แหลม ) ปักลงบนจากดึงให้ตึงสุดแขนหักมุม ให้แน่นกะให้ห่างจากไม้ไผ่ประมาณสักครึ่งนิ้ว แล้วนำใบจากที่เตรียมเย็บต่อไป จนจบ ความยาวของไม้ไผ่คล้ายกับการเดินเข็มเย็บผ้านั่นเอง เมื่อเย็บเสร็จจะเรียกเป็น “ ตับ ” ใช้เวลาประมาณ 3-5นาที หรือ น้อยกว่าแล้วแต่ความชำนาญเมื่อได้จำนวนมากก็สามารถนำไปใช้งานได้ทันที่ เช่น มุงหลังคา - โรงเรือนขนาดไม่ใหญ่มาก กั้นฝาห้อง เมื่อสมัยเด็ก ๆ ที่บ้านข้าพเจ้าทำไร่ก็จะใช้จากที่เย็บไปมุง “ ขนำ ” แทนกระเบื้องหรือสังกะสีซึ่งราคาแพงไม่สามารถซื้อได้ แต่จากก็สามารถกันแดดกันฝนได้ดีทีเดียวเมื่อใช้ไประยะหนึ่งถ้าเกิดการฉีกขาดก็เย็บขึ้นมาเปลี่ยนของเก่าออก นอกจากนี้ยังใช้มุงโรงเรือนเลี้ยงไก่ ศาลาผักผ่อนหย่อนใจให้ความสวยงานในเชิงธรรมชาติ และไม่ก่อให้เกิดมลพิษอีกต่างหาก การมุงหลังคาจากให้มีความแข็งแรงขึ้นก็อยู่กับวัสดุอื่น ๆ ที่ใช้ด้วยเช่นกันอันได้แก่โครงหลังคา ความหนาแน่นของตับจากซึ่งอาจขึ้นอยู่กับงานที่ใช้ก็ได้การเย็บจากให้ได้สวยต้องขึ้นอยู่กับความชำนาญ คัดเลือกใบจากที่ไม่แก่จัดหรืออ่อนเกิน ไป ถ้าแก่จัดก้านจะหักง่ายใบก็จะเปราะเย็บได้แต่ใช้งานไม่ทน การดึงเชือกที่เย็บต้องกะระยะให้พอดี ฝีเย็บเท่ากันตลอดแนวไม้ไผ่งานจะออกมาสวย ปัจจุบันการเย็บจากจะมีเพียงบางท้องถิ่นที่มีแหล่งของต้นจาก เป็นถิ่นที่มีชาวประมงอยู่ใกล้ชายน้ำลำคลอง ความต้องการของตลาดมีทั่วไป จากปากต่อปาก อาจมีวางจำหน่ายตามร้านวัสดุก่อสร้าง แต่ที่บ้านข้าพเจ้า (อยู่ในบาง ) ก็ยังมีการเย็บจากอยู่เช่นเดิมตามที่ลูกค้าขาประจำ หรือ ขาจร สั่งซื้อ โดยจะเย็บตอนกลางคืนเป็นงานอดิเรกที่ได้เงิน
ต้นจาก ห่อขนมจาก
ใน "ทองหลาง" กลุ่มการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาชุมชนท้องถิ่น ศูนย์เรียนรู้อำเภอเมืองสุราษฎร์ธานี
ความเห็น (4)
...ทำให้พวกเรามีความอดทนและเข็มแข็งไม่ท้อแม้ต้องจนมุม ไม่กลุ้มเมื่อพบปัญหา เพราะอดีตที่ผ่านมาเราลำบากกันจนชิน แม้ปัจจุบันจะต้องดิ้นก็ไม่สิ้นซึ่งปัญญา...
ข้อความข้างบนนี้เหมาะจริง ๆ กับรูปข้างล่างนี้ครับ
โลดแล่นไปในวิถีแห่งตน...
เรื่องกอจาก สุดยอดมากครับ
เป็นวัตถุดิบที่มีในท้องถิ่น ประยุกต์ใช้อย่างสร้างสรรค์ ภูมิปัญญาท้องถิ่น ผสานภูมิปัญญาสากล ก็สร้างงานใหม่เป็นนวัตกรรม สร้างงาน สร้างรายได้ แต่ที่บ้านผม มีหญ้าคา (โดนยาฆ่าหญ้าหมดแล้วครับ) และมีใบตองตึง สิ่งเหล่านี้กลับกลายเป็นสินค้าราคาแพงเสียแล้วในยุคนี้ เพราะชุมชนเขามองข้ามทุนเหล่านี้ไป เลยเหนื่อยเอามาก ๆ เพียงแค่จะทำเพิงพัก เพื่อไว้นับเงินเล่น (เพราะเงินเฟ้อไง) ก็ต้องซื้อทุกอย่าง จ้างทุกอย่าง ถึงจะเป็นรูปขนำ (หรือตูบคนเหนือ)
เป็นการแลกเปลี่ยนกันเล่น ๆ นะครับ ไม่ซีเรียส
ยังดีที่ยังมีคนสืบทอดวิถีชีวิดแบบนี้ไว้ครับ ...คนบางจาก