สมุนไพร

ปัจจุบันนี้โรคมะเร็งเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศ เนื่องจากเป็นสาเหตุของการตาย อันดับหนึ่งของคนไทย โดยมีอัตราการเสียชีวิตมากกว่าโรคหัวใจ โรคเอดส์และอุบัติเหตุ เป็นที่ทราบกันดีว่า เมื่อเป็นแล้วรักษาหายยากเนื่องจากผู้ป่วยมักรู้ตัวว่าเป็นโรคมะเร็งเมื่อมีอาการมากแล้ว และยังสร้างความทุกข์ทรมานให้กับผู้ป่วยและครอบครัวอีกด้วย

 

อุบัติการณ์ของโรคมะเร็งในประเทศไทย

อุบัติการณ์ของการเกิดโรคมะเร็งส่วนใหญ่พบว่า เกิดในเพศชายมากกว่าเพศหญิง อีกทั้งยังมีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อย ๆ ในปัจจุบัน ซึ่งน่าจะเกิดจากปัจจัยต่าง ๆ ที่เข้ามามีอิทธิพลต่อภาวะสุขภาพของมนุษย์ดังตารางที่ 1

พ.ศ.	เพศชาย (จำนวน)	เพศหญิง (จำนวน)
2533	29,195	28,773
2536	32,801	30,940
2539	35,539	38,467
2545	48,380	46,727

ตารางที่ 1 แสดงอุบัติการณ์ของโรคมะเร็งจำแนกตามเพศ

 

นอกจากนี้ อวัยวะที่ก่อให้เกิดโรคมะเร็งจะมีความแตกต่างกันในแต่ละเพศ โดยเพศชายและเพศหญิงอวัยวะที่ก่อให้เกิดโรคมะเร็ง 10 อันดับแรก แตกต่างกันดังตารางที่ 2

ลำดับที่	เพศชาย (อวัยวะ)	เพศหญิง (อวัยวะ)
1	ตับ	ปากมดลูก
2	ปอด	เต้านม
3	ลำไส้ใหญ่	ตับ
4	ช่องปาก	ปอด
5	ต่อมลูกหมาก	ลำไส้ใหญ่
6	กระเพาะปัสสาวะ	รังไข่
7	ต่อมน้ำเหลือง	ช่องปาก
8	ผิวหนัง	ต่อมไทรอยด์
9	กระเพาะอาหาร	ผิวหนัง
10	มะเร็งเม็ดเลือดขาว	มะเร็งเม็ดเลือดขาว

 

ตารางที่ 2 แสดงอวัยวะที่ก่อให้เกิดโรคมะเร็ง 10 อันดับแรก

ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคมะเร็ง (Cancer Risk Factor)

การเกิดโรคมะเร็งมีปัจจัยเสี่ยงทั้งจากภายในตัวเราเอง คือการมียีนที่ผิดปกติ และจากสภาพแวดล้อมรอบๆตัวเราซึ่งประกอบด้วยหลายปัจจัย เช่น การบริโภคอาหารที่มีไขมันสูง อาหารและเครื่องดื่มที่มีสารก่อมะเร็ง การสูบบุหรี่ การได้รับสารเคมีและรังสีแสงแดด การติดเชื้อ การได้รับฮอร์โมนเพศ และความเครียด เป็นต้น

 

ปัจจัยในการป้องกันการเกิดโรคมะเร็ง (Cancer Prevention Factor)

วิธีที่ดีในการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงของโรคมะเร็ง คือ การดูแลสุขภาพของตนเองเพื่อป้องกันการเกิดมะเร็ง โดยต้องหมั่นสำรวจตนเอง รู้สัญญาณเตือนภัยของอาการมะเร็งระยะเริ่มแรก เช่น น้ำหนักลดผิดปกติ หูดหรือไฝโตผิดปกติ มีแผลเรื้อรัง หรือปวดศีรษะเรื้อรังบ่อยๆ เป็นต้น รู้จักหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคมะเร็ง นอกจากนี้ยังต้องรู้จักการออกกำลังกาย การคลายความเครียดที่เหมาะสม การตรวจเต้านมด้วยตนเอง การตรวจสุขภาพประจำปี เช่น การตรวจ Pap smear การตรวจ Mammogram เป็นต้น

อย่างไรก็ดีการหลีกเลี่ยงและการป้องกันเป็นสิ่งที่ดีที่จะลดภาวะเสี่ยงของการเกิดโรคมะเร็ง ดังคำกล่าวที่ว่า “รู้ป้องกัน รู้หลีกเลี่ยง ไม่ต้องเสี่ยงต่อมะเร็ง” แต่สำหรับผู้ที่เป็นโรคมะเร็งแล้ว ไม่ควรที่จะท้อแท้ใจเพราะผู้ป่วยสามารถมีชีวิตยืนยาวต่อไปได้ ถ้ารู้จักดูแลตนเอง ซึ่งปัจจุบันมีวิธีการดูแลด้วยศาสตร์ทางการแพทย์หลายๆศาสตร์ ได้แก่ การแพทย์แผนปัจจุบัน การแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก และการแพทย์แบบเสริมประสาน (Complementary Medicine) ปัจจุบันมีการนำศาสตร์ต่างๆมารวมกันเพื่อเป็นทางเลือกของผู้ป่วยให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นโดยใช้ชื่อว่า การแพทย์เสริมประสานและการแพทย์ทางเลือก(Complementary Alternative Medicine)ประกอบด้วยการบำบัดต่าง ๆ ดังนี้

 

บทบาทของสมุนไพรกับมะเร็ง

กำเนิดของโรคมะเร็งก่อให้เกิดผลกระทบต่อมนุษยชาติ จากข้อมูลทางสถิติพบว่าการเกิดโรคมะเร็งมีมากขึ้นและมีโอกาสรักษาหายยากในมะเร็งบางชนิด ดังนั้นสมุนไพรที่มีสรรพคุณเกี่ยวกับโรคมะเร็ง จึงเป็นทางเลือกหนึ่งไม่ว่าจะเป็นการรับประทานอาหารสมุนไพรเพื่อป้องกันการเกิดมะเร็ง หรือการใช้ยาจากสมุนไพรในการรักษาและดูแลประคับประคองผู้ป่วยที่เป็นโรคมะเร็งให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ซึ่งแม้แต่การแพทย์แผนปัจจุบันยาที่ใช้รักษาโรคมะเร็งก็สกัดมาจากพืชสมุนไพรเช่น แพงพวยฝรั่ง หญ้างวงช้าง เป็นต้น ประเด็นที่เกี่ยวข้องของสมุนไพรกับมะเร็งประกอบด้วยสมุนไพร 3 กลุ่ม ดังนี้

1. สมุนไพรเพื่อการรักษาโรคมะเร็ง

ในการทำการศึกษาวิจัยสมุนไพรเพื่อนำไปสู่ยาจากสมุนไพรรักษามะเร็ง ต้องศึกษาถึงเรื่องแหล่งของสมุนไพร กลไกการออกฤทธิ์ต้านมะเร็ง การทดสอบคุณสมบัติต้านมะเร็ง สมุนไพรไทยที่ได้ทำการศึกษาวิจัยและพัฒนาเป็นยาต้านมะเร็งไปแล้ว สมุนไพรที่กำลังวิจัยและพัฒนาในต่างประเทศ องค์การอนามัยโลก (WHO) กล่าวไว้ว่า สมุนไพรที่สามารถฆ่าพยาธิ เบื่อปลา ทำลูกดอกอาบยาพิษ ฆ่าแมลง สมุนไพรเหล่านี้สามารถนำมาศึกษาวิจัยเพื่อฆ่าเซลล์มะเร็งได้

 

 

สมุนไพรไทยที่อยู่ในกลุ่มที่สามารถนำมาศึกษาวิจัยการฆ่าเซลล์มะเร็ง ได้แก่

สมุนไพรไทยที่มีประวัติรักษามะเร็ง เช่น หญ้าหนูต้น ชิงชี่ กระเม็ง ทองพันชั่ง ไม้แดง

สมุนไพรไทยที่มีประวัติเบื่อสุนัข และเบื่อหนู เช่น ตูมกาขาว ปอหวาน แสลงพันเถา แสลงใจ ดองดึง

สมุนไพรไทยที่มีประวัติเป็นยาฆ่าแมลง เช่น น้อยหน่า สะเดาอินเดีย สามสิบกีบ โล่ติ๊น

สมุนไพรไทยที่มีประวัติเบื่อปลา เช่น มังตาน โล่ติ๊น กลอยป่า ตีนเป็ดทะเล

สมุนไพรไทยที่มีประวัติขับพยาธิ เช่น มะค่าโมง น้อยโหน่ง มะเกลือ คงคาเดือด ไฟเดือนห้า

สมุนไพรไทยที่มีประวัติลูกดอกอาบยาพิษ เช่น เครือน่อง

นอกจากนั้นยังมีการกล่าวถึง พิษงูจงอาง นมผึ้ง เห็ดหลินจือ ปลาไหลเผือก สบู่ดำ ต้นชาใบชา หญ้าปักกิ่ง ว่าสามารถฆ่าเซลล์มะเร็งได้ดีเช่นกัน

 

ตัวอย่างยาสมุนไพรไทยรักษาโรคมะเร็งตำรับหนึ่ง

เป็นยาหม้อที่ทำมาจากสมุนไพรมีการพัฒนาต่อกันมา ซึ่งมีสมุนไพรหลายชนิด และมีการใช้สมุนไพรอื่นมาทดแทนในกรณีที่หาสมุนไพรบางตัวไม่ได้ ตำรับยาเดิมประกอบด้วยสมุนไพร ไฟเดือนห้า หญ้าปีกไก่ดำ เหง้าพุทธรักษา ข้าวเย็นเหนือ และมีเพิ่มเหงือกปลาหมอ หญ้าลิ้นงู (ซึ่งแทนลิ้นงูเห่า) นอกจากนั้นยังมีสัตว์วัตถุอีก 5 ชนิด ได้แก่ ขนเม่น กระดองเต่า เงี่ยงกระเบน อกตะพาบ และเกล็ดนิ่ม อยู่ในตำรับด้วย ซึ่งสถาบันมะเร็งแห่งชาติเคยนำตำรับนี้มาวิจัยซึ่งตัดสัตว์วัตถุออก และพบว่าพืชสมุนไพรที่มีอยู่ในตำรับนี้สามารถนำมาใช้ต้านมะเร็งได้ผลดี ทั้งนี้ได้แนะนำผู้ป่วยว่าไม่ควรละทิ้งการแพทย์แผนปัจจุบันแต่อาจรักษาควบคู่กันไปได้ ตำรับยาที่กล่าวมานี้ มีวิธีนำมาใช้เบื้องต้นอย่างง่ายๆคือ นำพืชสมุนไพรแต่ละชนิดที่ได้กล่าวมาแล้วอย่างละ 2 ขีด นำมาต้มรับประทานจนน้ำจืด ซึ่งจะช่วยต้านมะเร็งและทำให้ก้อนมะเร็งลดลง

 

สมุนไพรในต่างประเทศ

สมุนไพรในต่างประเทศ เช่น เห็ดหลินจือ มีการกล่าวถึงสรรพคุณไว้มากมาย เช่น

ญี่ปุ่น - กล่าวถึงเห็ดหลินจือว่ามีสรรพคุณบำรุงร่างกาย รักษามะเร็ง เจริญอาหาร

ไต้หวัน - กล่าวถึงเห็ดหลินจือว่ามีสรรพคุณรักษาตับอักเสบ มะเร็ง เป็นยาอายุวัฒนะ

จีน - กล่าวถึงเห็ดหลินจือว่ามีสรรพคุณแก้ไข้ บำรุงตับ เป็นยาอายุวัฒนะ

สมุนไพรจีนที่มีชื่อเสียงมากมายมีอีกหลายชนิด เช่น ลูกซันจา ดอกไม้จีน ลาเวนเดอร์(Lavender) แป็ะก๊วย(Gingko) ลิลลี่(Lily ) บัวหิมะ เขากวางอ่อน และอื่น ๆ อีกมากมาย ปัจจุบันมีการทำการวิจัยเกี่ยวกับผลของสารสกัดเห็ดหลินจือในเซลล์มะเร็งลิวคีเมีย

 

 

2. สมุนไพรเพื่อการดูแลผู้ป่วยแบบประคับประคอง สู่คุณภาพชีวิตที่ดี

เมื่อเป็นโรคมะเร็งผู้ป่วยที่มีอาการของโรคมะเร็งระยะที่ลุกลามแล้วมักมีอาการที่ก่อให้เกิดความทุกข์ทรมาน เช่น กระสับกระส่าย กลืนอาหารลำบาก คลื่นไส้อาเจียน ซีด ซึมเศร้า ตัวเหลืองตาเหลือง ท้องผูก ท้องเสีย มีน้ำในช่องท้อง มีน้ำในช่องเยื่อหุ้มปอด นอนไม่หลับ บวมบริเวณลำตัว เบื่ออาหาร ปวด มีแผลกดทับ มีแผลจากมะเร็ง มีเลือดออก ไอ อ่อนเพลีย อัมพาต เครียด และไม่สุขสบาย เป็นต้น อาการเหล่านี้ ทำให้ผู้ป่วยโรคมะเร็งท้อแท้ เจ็บปวด ทรมาน ยาสมุนไพรจึงมีบทบาทสำคัญและเป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ช่วยในการประคับประคองอาการ และลดความเจ็บปวดให้แก่ผู้ป่วยได้ ซึ่งแบ่งสมุนไพรเป็น 2 ประเภทคือ

1) สมุนไพรที่ช่วยบรรเทาอาการ (Palliative Care) มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้ปวด บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท แก้เครียด ได้แก่ ขี้เหล็ก ไฟเดือนห้า จัน กระทิง เหมือดโลด

2) สมุนไพรที่ช่วยเพิ่มภูมิต้านทาน ( Immunopotentiating Agent) มีประวัติเป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย รักษาโรคจากเชื้อไวรัส ได้แก่ กระเช้าถุงทอง กระโดน สามสิบ ใบระบาด พลับพลึง มะระขี้นก ลูกใต้ใบ

 

 

3. สมุนไพรเพื่อการป้องกันมะเร็ง

อาหาร ผักและผลไม้เป็นสมุนไพรต้านมะเร็ง พืชผักผลไม้อุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการและสารต้านอนุมูลอิสระ การรับประทานอาหารที่หลากหลายในแต่ละวันสามารถต้านมะเร็งได้ ซึ่งผักและผลไม้เป็นอาหารที่มีบทบาทสำคัญในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง และสามารถลดขนาดของเนื้องอกได้ ดังคำกล่าวที่ว่า “กินผัก (ผลไม้) สด ลดไขมัน ป้องกันมะเร็ง” ดังเช่นผักและผลไม้ต่อไปนี้

ผัก และผลไม้	สารสำคัญ	ประโยชน์
อโวคาโด (Avocados)	glutathione, beta-carotene	ต้านมะเร็งตับ
บร็อกโคลี่ (Broccoli)	indole-3-carbinol	ลดการเกิดมะเร็งเต้านม
กะหล่ำปลี (Cabbage)	indole-3-carbinol	ป้องกันมะเร็ง
ต้นกะหล่ำดอก (Cauliflower)	sulphoraphane	ลดการเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งทวารหนัก ลดการเจริญของเนื้องอกในหนูทดลอง
แครอท (Carrots)	beta-carotene	ช่วยเต้ามะเร็งปอด มะเร็งลำคอ มะเร็งกระเพาะอาหาร มะเร็งลำไส้ มะเร็งเต้านม มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ มะเร็งต่อมลูกหมาก แต่มีคำเตือนว่า ไม่ควรรับประทานเป็นสารสกัด เพราะมีผลรายงานว่าก่อให้เกิดมะเร็งได้
พริก (Chili peppers)	capsaicin	ลดการเกิดมะเร็งกระเพาะอาหาร
ผักจำพวกกะหล่ำ (Cruciferous Veg.)	lutein, Zeaxanthin	ช่วยต้านมะเร็งต่อมลูกหมากและอื่นๆ
มะเดื่อหวาน (Figs)	benzaldehyde	ฆ่าแบคทีเรีย และทำให้เซลล์มะเร็งลดลง
กระเทียม (Garlic)	dially sulphide	กระเทียมช่วยเพิ่มภูมิต้านทานต่อสู้กับมะเร็ง ทำให้การเจริญเติบโตของมะเร็งที่กระเพาะอาหารช้าลง
ผลไม้จำพวกส้ม (Grapefruit)	วิตามิน C, beta-carotene, folic acid, monoterpenes	ช่วยกวาดล้างสารมะเร็ง และยับยั้งเซลล์มะเร็งเต้านม
องุ่น (Grape, Red)	resveratrol, bioflavonoids	ป้องกันมะเร็ง
ขิง (Ginger)	[6] - gingerol	ช่วยป้องกันมะเร็ง
เห็ด (Mushrooms)	lentinan, betaglucan, lectin, thioproline	เพิ่มภูมิคุ้มกัน และช่วยลดการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง
เห็ดหลินจือ (Ganoderma lucidum)	-	ช่วยต้านมะเร็ง และเป็นยาอายุวัฒนะ
ถั่ว (Nuts)	quercetin / kaempferol selenium	มีสารยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง และลดการเกิดมะเร็งที่ต่อมลูกหมาก
ส้ม/มะนาว (Orange/Lemon)	limonene	ป้องกันการเกิดมะเร็ง
มะละกอ (Papaya)	vitamin C, vitamin A, folic acid	ยับยั้งการเกิดมะเร็งปากมดลูก
สาหร่ายทะเล (Seaweed seavegg)	beta-carotene, chlorophyll, chlorophyllones, fuscoidan	ลดการเกิดมะเร็งเต้านม มีสารป้องกันการกระจายของเซลล์มะเร็ง
ชา (Tea) Green tea	epigallocatechin - 3 - gallate (EGCG)	ต้านมะเร็งกระเพาะอาหาร มะเร็งปอด มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งทวารหนัก มะเร็งตับ มะเร็งตับอ่อน
ถั่วเหลือง (Soy)	soy isoflavones	ลดการเกิดมะเร็งเต้านม และต่อมลูกหมาก
มะเขือเทศ (Tomato)	lycopene, vitamin C	ช่วยลดการเกิดมะเร็งต่อมลูกหมาก มะเร็งตับอ่อน มะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนัก มะเร็งเต้านม
ขมิ้นชัน (Tumeric)	curcuminoids	ป้องกันมะเร็งลำไส้ / ลำไส้ใหญ่

จากคำกล่าวที่ว่า การไม่มีโรคเป็นลาภอันประเสริฐ เป็นสิ่งที่จริงแท้ เนื่องจากโรคก่อให้เกิดความทุกข์ใจ ทุกข์กาย ดังเช่นโรคมะเร็ง การดูแลสุขภาพตนเองจึงเป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันให้ตนเองห่างไกลจากมะเร็ง หรือแม้กระทั่งหากเป็นโรคแล้ว การดูแลรักษาสุขภาพยิ่งจำเป็นมากขึ้นเพื่อประคับประคองคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยให้ดีขึ้น การรู้จักนำสิ่งที่มีคุณค่าใกล้ตัว และเป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษที่สืบทอดกันมา ดังเช่นสมุนไพรไทยมาช่วยดูแลสุขภาพ นั้น จึงควรได้รับการส่งเสริมและสนับสนุนร่วมกัน เพื่อการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม เป็นการเพิ่มทางเลือกให้ผู้ป่วยมะเร็งมีโอกาสยืดชีวิตอย่างมีคุณภาพต่อไป

ที่มากองการแพทย์ทางเลือก

เรียบเรียงโดย
กลุ่มงานพัฒนาวิชาการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร
สถาบันการแพทย์แผนไทย

[หัวแดงเด็กหลังห้อง]

ขอบคุณครับท่าน...คุณหมอสมศักดิ์....พี่ครับ มีสมุนไพรตัวหนึ่ง  เขาบอกว่ารักษาโรคเอดส์ได้ครับ.......เป็นดอกไม้ครับ  มีอยู่ที่ประเทศไทยประเทศเดียว......ดอกอะไรเอ่ย.........

[sodiam]

ดอกที่ว่า ชอบขึ้นอยู่ข้างบันไดเมรุใช้หรือไม่ขอรับ ถ้าใช้ ดอกอันที่ว่า รักษาได้ทุกโรคขอรับ