ตะโกนา สีย้อมผ้าใหม่ของผม


เรื่องเล่าโรงเรียนช่างทอ

หลังปลูกครามผมและช่างทออีกคนข้ามทุ่งนาที่แล้งมากไปยังปลายนาที่เป็นโพน(ภาษาอีสานแปลว่าเนินดิน)อันเป็นที่อยู่ของสีย้อมผ้าของเรา สีย้อมผ้าที่ห้อยอยู่บนต้นตะโกนา

ผมไม่เคยย้อมสีด้วยตะโกนาเลย เพราะย้อมแต่มะเกลือแต่ช่างทอบอกว่าตะโกนาสุกเต็มต้นผมจึงสนใจอยากทดลองจึงได้ออกมาเก็บตะโกนากัน และมีเพื่อนบ้านขึ้นต้นตะโกนาและเก็บลูกตะโกให้เรา

งานนี้ได้ตะโกนาราวสิบกิโลกรัมกว่าจะเอามาจากปลายนาได้ทำเอาผมเหนื่อยจนแทบขาดใจเพราะมันทั้งหนักทั้งร้อนทั้งเหนื่อยและทั้งไกล งานนี้ไม่รู้วิธีย้อมจึงได้แต่หมักตะโกนาเอาไว้เหมือนมะเกลือ อีกเดือนจะกลับไปทดสอบย้อมดูครับ ตอนนี้ปล่อยให้มันเน่าก่อนนะครับ

อ๋อ เจ้าหลานชายของผมหลังจากมาปลูกครามและได้สีไปกล่องหนึ่งเป็นการตอบแทนแล้ว เจ้าหลานก็ชวนเพื่อนมาอีกหนึ่งคนมาขอทำงาน ผมจึงให้ตำมะเกลือที่หมักไว้นานแล้ว ก่อนกลับบ้านจึงให้สีไปอีกกล่อง

อิอิ หลอกเด็กเนี่ยง่ายจึงครับ

หมายเลขบันทึก: 120771เขียนเมื่อ 20 สิงหาคม 2007 13:05 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 18:16 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (31)

ตะโกนา เอาส่วนเปลือกไว้ย้อมใช่ไหม

ถ้าย้อมออกมา ผ้าจะเป็นสีเหลืองทองไหม

ผ้าสีธรรมชาตินี้ น่าจะสวยนะคะ

พี่อุบลครับ

  • นี่เป็นการทดลองคราวแรกของออตกับตะโกนาครับ
  • ยังไม่รู้ออกหัวออกก้อย
  • หนึ่งเดือนหลังจากนี้จะรายงานผลต่อครับ
  • ส่วนเปลือกยังไม่ได้ทดลองครับ แต่ไม่อยากฟันต้นไม้ใหญ่เท่าไหร่ครับ
  • พืชเล็ก ๆ น่าจะเหมาะกับการเป็นวัตถุดิบย้อมผ้ามากกว่าเช่น คราม ขมิ้น ฯลฯ

สวัสดีค่ะ ชอบวิธีคิด วิธีทำงานแบบทดลองเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ และให้เด็กๆได้มีส่วนร่วมของคุณออตมาก

จะคอยติดตามผลงานผ้าย้อมจากตะโกนานะคะ

คุณนายดอกเตอร์

  • ขอบคุณมากครับ
  • ความจริงไม่มีความรู้เรื่องย้อมตะโกนามาก่อนเลย
  • ดังนั้นจึงต้องทดลองเรียนรู้เองครับ
  • ส่วนผลที่ออกมาได้ไม่ได้ก็เป็นความรู้ครับ
  • ขอบพระคุณมากครับ

แล้วตะโกนานี้ใช้ย้อมผ้าชนิดไหนได้บ้าง ย้อมได้แต่เส้นใยธรรมชาติหรือเปล่าคะ

สวัสดีคะ คุณออต

พอดีได้แวะเข้ามาอ่านเกี่ยวกับสีย้อมที่คุณคิดขึ้นมาใหม่ ดิฉันเลยสนใจอยากจะรู้ว่าผลของตะโกนาที่คุณเอามาทำเป็นสีย้อมนี้ใช่ย้อมผ้าชนิดไหนได้บ้าง และพอดีดิฉันต้องทำงานวิจัยเกี่ยวกับการทำสีย้อมขึ้นมาใหม่เหมือนที่คุณกำลังทำ เลยอยากให้คุณออตช่วยแนะนำหน่อยว่า ดิฉันจะเอาอะไรมาเป็นวัตถุดิบในการย้อมดี และต้องเป็นสีที่คนยังไม่เคยทำด้วยนะคะ เลยอยากรบกวนคุณออตช่วยแนะนำหน่อยนะคะ เพื่อดิฉันจะได้มีแนวทางในการทำงานวิจัยส่งอาจารย์

 ขอบคุณมากคะ

คุณแมวครับ

  • ตะโกนาที่ผมใช้ ตอนนี้ผมเริ่มที่เส้นไหมครับ ฝ้ายยังไม่ได้เริ่มต้นเลย
  • ปรากฎตอนนี้ได้ผลดีครับ แต่ให้สีเข้มช้ากว่ามะเกลือหน่อยครับ
  • แต่คดว่าจะย้อมฝ้ายได้ด้วยนะครับ

คุณแมว

  • อย่างไรติดต่อที่อีเมลล์นะครับ
  • [email protected]

สวัสดีคะคุณออตขอรบกวนหน่อยนะคะ คือตอนนี้พอดีดิฉันกำลังเรียนอยู่ และต้องทำงานวิจัยเกี่ยวกับสีย้อมโดยที่ ดิฉันต้องทำการวิจัยคิดค้นสีย้อมขึ้นมาใหม่ เลยอยากให้คุณออตช่วยแนะนำหน่อยคะว่าจะใช้อะไรมาทำเป็นสีย้อมดี และต้องเป็นสิ่งที่ไม่เคยมีใครใช้ทำนะคะ เนื่องจากคุณออตมีประสบการณ์เกี่ยวกับเรื่องดีเลยอยากรบกวนให้คุณออตช่วยแนะนำหน่อยนะคะขอบคุณมากม๊ากๆๆๆๆๆๆๆๆคะ

จาก...แมว

คุณแมว

  • ลองดูรากกล้วยนะครับ
  • ผมคิดอยากจะลองย้อมด้วยรากล้วยอยู่ แต่ยังไ่ม่ได้ลองครับ
  • หากทดลองได้ผลอย่างไรบอกเล่าด้วยนะครับ

 

รากต้นกล้วยหรอคะ แล้วรากต้นกล้วยอะไรคะ ต้องโค้นต้นกล้วยหรือว่าสามารถหาซื้อได้ตามท้องตลาดคะ และถ้าหาซื้อได้จะต้องซื้อจากที่ไหนคะ

รบกวนหน่อยนะคะคุณออตและขอขอบคุณสำหรับคำแนะนำนะคะ ขอบคุณคะคุณออต

                                    

คุณแมวครับ

  • รากกล้วยไม่มีขายหรอกนะครับ คงต้องหาซื้อ หาขอเอาจากสวนชาวบ้าน
  • ส่วนเกล้วยอะไรนั้น คงต้องทดลองดูครับ เพราะผมเองยังไม่เคยทำ  งานนี้ต้องเรียนรู้จากการปฏิบัติเองนะครับ
  • ยิ่งทดลองกล้วยแต่ละชนิดแล้ว ได้คุณภาพสีแตกต่างกันจะดีมากครับ
  • อย่างไรเอาผลการทดลองมาเล่าให้ฟังด้วยนะครับ

คะขอบคุณมากนะคะ ถ้าได้เรื่องอย่างเดี๋ยวจะบอกนะคะ อีกนิดนะคะ วิธีการทำอะคะทำเหมือนที่คุณทำตะโกนนาหรือป่าวคือเอาไปหมักก่อนใช้ไหมคะ และทำเหมือนที่เขาทำสีย้อมจากธรรมชาติทั่วไปใช่ไหมคะ ช่วยตอบหน่อยนะคะดิฉันจะได้หาข้อมูลถูก

ขอบคุณนะคะ

คุณแมว

  • ผมไม่เคยทำนะครับอย่างที่บอกไปแล้วแต่ลองดูครับ ผมก็อยากเห็นว่าสีจะออกมาแบบไหนลองแบบนี้ครับ เทียบกัน
  • 1.ลองด้วยการหมักรากกล้วยครับ จนเนื้อรากกล้วยเน่า กรองเอาเฉพาะเนื้อสีและลองย้อมเย็นดูแบบไม่ต้องต้มน้ำย้อม(ย้อมแบบคราม)
  • 2.นำรากกล้วยมาตากแดดสักสามสี่วันค่อยเอามาต้มเคี่ยวจนมันออกสีแล้วลองย้อมดูครับ (ต้มย้อม)
  • เทียบผลของการทดลองสองอย่างอันไหนได้สีเข้มข้นกว่ากันครับ
  • รายงานผลด้วยนะครับ
  • ขอบคุณครับ
สีของตะโกนาได้สีอะไรเหรอค่ะ

สวัสดีคะ คุณออต ตอนนี้ดิฉันกำลังจะเริ่มทำการทดลองสีย้อมจากรากกล้วยแล้วนะคะ พรุ่งนี้ดิฉันต้องเขียนเสนอโครงการและหลักการทำสีย้อมนี้ก่อน แต่ดิฉันไม่แน่ใจว่า สีย้อมจากรากกล้วยนี้ที่ย้อมติดผ้าได้เป็นเพราะสีย้อมเป็นสีที่ทำจากธรรมชาติ เหมือนเส้นใยที่ทำจากธรรมชาติหรือป่าวคะ คือดิฉันต้องเขียนเกี่ยวกับแนวโน้มที่ว่า เพราะอะไรที่ทำให้เราคิดว่าสีย้อมจากรากกล้วยนี้จะนำมาใช้ย้อมเส้นใยได้ ดิฉันเลยอยากให้คุณออตช่วยบอกเหตุผลกับดิฉันหน่อย เพื่อการเสนอหัวข้องานวิจัยของฉันจะได้ผ่าน จะได้ลงมือทำการทดลองต่อ รบกวนหน่อยนะคะ แล้วคุณออตละทำการทดลองย้อมตะโกนนาไปถึงไหนแล้ว

คุณแมว

  • หากเหตุผลของการศึกษาเพื่อค้นหาสิ่งแปลกใหม่ ทำไหมต้องหาคำตอบหรือเหตุผลไว้ก่อน
  • การทดลองนี้เป็นกระบวนการทางการศึกษา ที่เราต้องการหาคำตอบ หากจะได้ผลหรือไม่ได้ผลนั้นย่อมเป็นกระบวนการเรียนรู้ ผมคาดว่าอาจารย์เจ้าของวิชาของคุณแมวจะเข้าใจ
  • เพราะหากรู้ว่ามันได้สี มันก้ไม่มีอะไรพิเศา ไม่รู้จะไปศึกษาทำไมเพราะเรามีคำตอบกันอยู่แล้ว
  • อย่าได้ลอกคำตอบที่มีอยู่แล้วต่อ ๆ กันแบบนั้นเลย
  • ขอจงได้เปิดใจกว้างเรียนรู้กระบวนการทอลองนี้เถิด  ผมเอาใจช่วยให้การทอลองดำเนินไปอย่างราบรื่น
  • ส่วนเหตุผลที่มันจะติดเพราะทุกอย่างเป็นธรรมชาติก็อาจจะเป็นสมมติฐานได้ เพราะที่ผ่านมาหากเราสังเกตเมื่อยางกล้วยถูกเสื้อผ้าจะทำให้ผ้าสีเทาออกน้ำตาลนั้นแสดงว่าสีจากกล้วยน่าจะให้สีบ้าง นั้นเป็นเหตุผลเดียวที่ผมหาได้จากการสังเกตสิ่งที่ผมเจอครับ

คุณแมว

  • เรื่องตะโกนา ผมย้อมเรียบร้อยแล้วครับ ให้สีดำแต่ไม่สนิทมากน่าจะใช้ร่วมกับมะเกลือได้
  • จุดเด่นคือตะโกนานั้นลูกใหญ่และให้เนื้อสีมากกว่า
  • แต่จุดด้อยคือ ถึงแม้เนื้อสีมากแต่ก็ไม่ให้สีดำเหมือนมะเกลือ
  • ตอนนี้ใช้หมดแล้ว ต้องรอเก็บอีกในปีต่อไป (นี่ก็เป็นข้อเสีย)

สวัสดีคะ คุณออต ตอนนี้ดิฉันได้เริ่มลงมือทำการแช่รากกล้วยแล้วนะคะ เป็นกล้วยตานีนะคะ เมื่อแช่แล้วนำที่แช่มีลักษณะเป็นไขสีดำและมีคราบดำเป็นเหมือนคาบเปลือกรากที่หลุดออกมาไม่ทราบว่าเนื้อที่หลุดออกมาและลอยเป็นไขนี้ใช่เนื้อสีหรือป่าวคะ

คุณแมว

  • เจ็งมากครับ ดีใจที่ได้ข่าวว่าลงมือแล้ว
  • ลองหมักไปเรื่อย ๆ ครับ อย่าใส่น้ำมากนะครับ
  • หมักจนเนื้อรากกล้วยเปื่อยเหมือกะปิหรือปลาร้า
  • สังเกตและจดบันทึกเอาไว้นะครับ
  • ถ้าเปลือยแล้ว ก็กรองเอาละเอียดแล้วลองย้อม 2 วิธีครับ
  • หนึ่งย้อมเย็น โดยเอาไหมหรือฝ้ายลงย้อมดู ย้อมแล้วตากแดด แห้งก้เอามาย้อมอีก เรื่อย ๆจนสีเกาะครับ
  • สอง เอาเนื้อสีไปต้มเดือดแบบย้อมร้อนแต่แบบนี้ต้องแซ่รายยี่สิบนาที
  • ลองดูสีสองวิธีครับว่า
  • สีต่างกันไหม ทดสอบความทนทานของสี
  • เอาอีกครับ ลงมือและรายงานผลด้วย

คุณแมว

  • แล้วรากกล้วยแตกแห้งและนำเคี่ยวเป็นอย่างไรบ้าง
  • ทดลองทำหรือยังครับ
  • ลองดูครับ จะได้เปรียบเทียบกัน

ในเรื่องของการติดสี จะสารช่วยติดสีเอาค่ะ คือดิฉันจะใช้ สารส้มและนำมะขามเปียกเป็นช่วยติดสี และจะทำการทดสอบความคงทนด้วยเครืองทดสอบ เปรียบเทียบดูว่าสารส้มหรือนำมะขามเปียกสองตัวนี้ว่าตัวไหนจะให้ผลดีกว่ากันค่ะ

คุณแมว

  • เยี่ยมมากครับ สุดยอดเลยครับ
  • เรื่องสารส้ม นี่เป็นเรื่องที่ถกเถียงหากต้องการธรรรมชาติทั้งหมด
  • ลองสารรสเปี้ยวตัวอื่นด้วยนะครับ
  • ได้ผลยังไง เล่าให้อ่านด้วยนะครับ ตอนนี้อยากชมภาพด้วยแล้ว

คะถ้าได้ผลอย่างไรเดี๋ยวจะนำมาเล่าให้ฟังอีกทีนะคะ แต่ตอนนี้รากกล้วยยังไม่เน่ามากเลยคะต้องรอให้เน่ามากกว่านี้ก่อนคะ

ตอนนี้เริ่มสกัดสีย้อมจากการต้มแล้วนะคะ กล้วยตาลีจะให้สีน้ำตาลอ่อนกว่ากล้วยน้ำหว้า เพราะกล้วยน้ำหว้าจะมีสีน้ำตาลเข้มกว่า กลิ่นของน้ำสีคล้ายกลิ่นชาคะ ทีนี้มีประเด็นสงสัยอยู่ที่ว่ารากกล้วยที่หมักเอาไว้อะค่ะส่วนผงของตะกอนที่ตกอยู่ก้นกระป๋องนี้ เป็นส่วนของเนื้อสีหรือเปล่าคะ เพราะว่าวันนี้ได้คุยกับอาจารย์ที่สอนเกี่ยวกับการย้อมเขาบอกว่าส่วนที่ตกตะกอนน่าจะเป็นส่วนของสิ่งสกปรก และส่วนของสีรากกล้วยน่าจะอยู่ที่น้ำที่แช่รากกล้วยที่เป็นสีน้ำตาลมากกว่าตอนนี้ก็เลยสับสนว่าส่วนที่เป็นตะกอนใช่เนื้อสีหรือป่าวคะ ช่วยแนะนำให้หน่อยนะคะ พรุ่งนี้จะลองทำการย้อมสีแล้วคะ ช่วยตอยหน่อยนะค่ะ
ข้อความข้างบนเป็นของดิฉันนะคะ พอดีลืมใส่ชื่อโทษที่คะ555
  • ตะกอนที่อยู่ด้านล่างส่วนใหญ่เป็นเศษเส้นใยของกล้วย
  • แต่มันขึ้นอยู่กับว่าหมักนานหรือเปล่า บางทีเนื้อสียังอยู่อาจจะเอามาใช้ได้
  • แต่ลองย้อมได้ครับ ลองดู
  • รออ่านรายงานผลครับ อยากชมภาพถ่ายด้วยครับ
  • ส่งทางเมลล์ก็ได้ครับ
  • อ๋อ แนะนำเอาเนื้อตะกอนมาย้อมเย็นครับ
  • อาจจะย้อมโดนเอาโคลนมาผสมก็ได้ เพื่อให้ได้สีที่เข้มขึ้น

ไม่ยากครับ ลองดู สนุก

อย่าคิดถึงปัญหา ให้ลองก่อนนะครับ

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท