งานสิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง WUCLM
งานสิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง ศูนย์บรรณสารและสื่อการศึกษา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์

แม่ซื้อ...ประจำวันเกิด


แม่ซื้อ     เป็นแม่ ในความเชื่อ  ของคนตั้งแต่สมัยก่อนเก่า เคียงคู่กับการดำเนินชีวิตของคนไทยมาจวบจนปัจจุบัน     เชื่อกันว่าทารกทุกคนที่เกิดมาจะมี  แม่ซื้อ  แม่ซื้อ เชื่อว่าเป็นเทวดา หรือ วิญญาณที่คอยดูแลเด็ก  ปกปักรักษา  ไม่ให้เด็กเจ็บไข้ได้ป่วย  ซึ่งความเชื่อจะแตกต่างกันไปตามแต่ละภูมิภาค      ภาคกลาง เชื่อว่า  แม่ซื้อเป็นภูตประจำทารก มีอยู่ 7 ตน มีชื่อเรียกต่างๆ กัน  คือ                  วันอาทิตย์ชื่อ วิจิตรมาวรรณมีหัวเป็นสิงห์ มีผิวกายสีแดง

วันจันทร์ชื่อ วรรณนงคราญมีหัวเป็นม้า มีผิวสีขาวนวล
วันอังคารชื่อ ยักษบริสุทธิ์  มีหัวเป็นมหิงสา (ควาย) ผิวกายสีชมพู 
วันพุธชื่อสามลทัศมีหัวเป็นช้าง  ผิวกายสีเขียว 
 
วันพฤหัสบดี มีชื่อว่า กาโลทุกข์มีหัวเป็นกวาง  มีผิวกายสีเหลืองอ่อน 
วันศุกร์มีชื่อว่า ยักษ์นงเยาว์มีหัวเป็นโค ผิวกายสีฟ้าอ่อน 
วันเสาร์ชื่อว่า เอกาไลย์มีหัวเป็นเสือ ผิวกายสีดำ 

 

วันอาทิตย์ชื่อ วิจิตรมาวรรณมีหัวเป็นสิงห์ มีผิวกายสีแดง

 

วันจันทร์ชื่อ วรรณนงคราญมีหัวเป็นม้า มีผิวสีขาวนวล

วันอังคารชื่อ ยักษบริสุทธิ์  มีหัวเป็นมหิงสา (ควาย) ผิวกายสีชมพู 

 

วันพุธชื่อสามลทัศมีหัวเป็นช้าง  ผิวกายสีเขียว 

 

วันพฤหัสบดี มีชื่อว่า กาโลทุกข์มีหัวเป็นกวาง  มีผิวกายสีเหลืองอ่อน 

 

วันศุกร์มีชื่อว่า ยักษ์นงเยาว์มีหัวเป็นโค ผิวกายสีฟ้าอ่อน 

วันเสาร์ชื่อว่า เอกาไลย์มีหัวเป็นเสือ ผิวกายสีดำ 

 

 

ทุกตนทรงอาภรณ์(เสื้อผ้า)สีทอง กล่าวกันว่าแม่ซื้อทั้งเจ็ดตนนี้ แต่ละตนจะสำแดงเดชให้ทารกได้รับความเจ็บป่วยต่างๆ กันไป เช่น  ทำให้ปวดท้อง  อาเจียน ร้องไม่หยุดหรือบางครั้งก็มีอาการหวาดผวา ดังนั้น เพื่อเป็นการป้องกันมิให้แม่ซื้อมารบกวนทารกให้เกิดอาการเจ็บป่วย คนสมัยโบราณจึงคิดหาวิธีการไม่ให้แม่ซื้อสำแดงเดชให้โทษแก่ทารก โดยทำพิธีที่เรียกว่า พิธีบำบัดพิษแม่ซื้อโดยผู้ทำพิธีจะทำบัตรขึ้นมาใบหนึ่ง ในบัตรจะใส่ของกินต่างๆ เช่น ข้าว น้ำ กุ้งพล่า  ปลา  ฯลฯ และตุ๊กตาดินรูปผู้หญิงนั่งพับเพียบประคองเด็กอยู่ในตัก เมื่อเจ้าพิธีกล่าวคำในพิธีจบก็จะหักหัวตุ๊กตาใหัหลุดออก เสมือนให้แม่ซื้อเอาไปเล่นแทนได้ ทารกก็จะไม่เจ็บป่วยจากการรบกวนของแม่ซื้ออีก

ส่วนในภาคเหนือ แม่ซื้อ จะหมายถึงเทวดาที่คุ้มครองเด็กแรกเกิด หรือเป็นเทวดาประจำตัวทารก ซึ่งก็จะมี 7 นาง  แต่ละนางก็จะมีชื่อเรียก และการแต่งกายคล้ายกับทางภาคกลางที่กล่าวข้างต้น
 
สำหรับภาคใต้แม่ซื้อ เป็นสิ่งเร้นลับที่อยู่ในความเชื่อของชาวบ้าน ไม่มีตัวตน จะมีฐานะเป็นเทวดา หรือภูตผีก็ไม่ปรากฏชัด ทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงของทารกตั้งแต่แรกเกิดจนอายุ 12ขวบ มีด้วยกัน 4 ตนเป็นผู้หญิงชื่อ ผุด  ผัด พัดและผล แต่ในบททำขวัญเด็กของนายพุ่ม คงอิศโร หมอทำขวัญจังหวัดสงขลา กล่าวว่า แม่ซื้อมีทั้งชายและหญิงดังบททำขวัญที่ว่าแม่ซื้อสี่คน ชื่อเสียงชอบกลทั้งหญิงทั้งชาย เพ็ดทูล เพ็ดพล่าน เพ็ดทนเพ็ดทาน อาจารย์กดหมาย เรียกว่าปู่ตา รักษาร่างกาย แม่ซื้อผู้ชาย เร่งคลายออกมา นางกุมารี นางเอื้อย นางอี นางนาฏสุนทรี ที่เฝ้ารักษา เชิญมาแม่มา  บูชาส่าหรี” 

ส่วนในบททำแม่ซื้อของนายปาน เพชรสุวรร จังหวัดนครศรีธรรมราชบอกว่า แม่ซื้อเดิมเป็นเทพธิดา  พระอิศวรมีบัญชาให้อันตรธานหายกลายเป็นแม่ซื้อ ลงมารักษาทารกตามความเชื่อ แม้ว่าแม่ซื้อจะถือว่าเป็นพี่เลี้ยงทารกก็จริงอยู่ แต่บางครั้งก็ให้โทษได้เช่นกัน มีการแปลงเพศพันธุ์เป็นสิ่งต่างๆหลอกหลอนให้ทารกตกใจ หรือเจ็บป่วยได้  ดังนั้น เพื่อให้ทารกหายเป็นปกติ  จึงมีการจัดพิธี ทำแม่ซื้อหรือ เสียแม่ซื้อขึ้น บางครอบครัวแม้ทารกจะไม่มีอาการผิดปกติใดๆ ก็ยังทำพิธีดังกล่าวอยู่ดี ทั้งนี้ ด้วยเชื่อว่าจะเป็นสิริมงคลแก่เด็ก สำหรับพิธีทำแม่ซื้อหรือเสียแม่ซื้อนั้นหมายถึงพิธีกรรมที่จัดขึ้น เพื่อให้เด็กทารกหายจากอาการสะดุ้งผวา หรือการเจ็บไข้ได้ป่วย และได้รับการดูแลรักษาด้วยดีจากแม่ซื้อ   การทำพิธีมักจะทำในวันเกิดของเด็ก หากเป็นวันข้างขึ้นก็ให้ใช้วันคี่  ข้างแรมให้ใช้วันคู่  ภาคอีสาน เป็นความเชื่อในสังคมเขมร-ส่วย ว่าทุกคนที่ปฏิสนธิในครรภ์มารดานั้น มีแม่ผู้สร้างทารกและเลี้ยงดูในครรภ์ ที่เรียกว่า มนายเดิม หรือ มนายสะโนน (สะโนน แปลว่า ผู้ปั้น”)  มนายเดิม เป็นภาษาเขมร (“มนายแปลว่า แม่  ส่วนเดิมแปลว่า ต้นหรือเก่าก่อน ) รวมความแล้วหมายถึง แม่คนเก่าก่อน  แม่ที่ว่านี้เป็นผีพรายที่มีหน้าที่ปั้น และสร้างเด็กทารกในครรภ์ และเฝ้าเลี้ยงดูจนกระทั่งคลอดออกมา แล้วยังตามมาอภิบาลด้วยความรักและหวงแหน หรือมาหยอกล้อเล่นด้วย  ชาวบ้านเชื่อว่าทารกเกิดใหม่ที่มักนอนยิ้มกับอากาศอยู่คนเดียว คือมีผีพรายมาหยอกเล่นกับเด็ก  แม่ผีพรายนี้เมื่อเห็นเด็กทารกมีแม่ใหม่ก็หวงแหน  อยากได้ลูกกลับไปอยู่เมืองผีกับตน จึงทำให้เกิดอาการเจ็บป่วยต่างๆนานา เช่นนอนสะดุ้ง ร้องไห้ผิดปกติ บางรายหน้าเขียวไม่มีสาเหตุ เหล่านี้เป็นต้น จึงมักมีพิธีแบ่งลูกผีลูกคน ซึ่งเป็นพิธีรับขวัญเด็กอ่อนอย่างหนึ่ง คล้ายภาคกลางที่ทำพิธีแม่ซื้อ  พิธีการคือนำเด็กทารกมาใส่กระด้งร่อน แล้วกล่าวว่าสามวันลูกผี  สี่วันลูกคน ลูกของใคร  ใครเอาไปเน้อฝ่ายพ่อแม่ก็จะรับว่าเป็นลูกตน คนทำพิธีก็จะส่งลูกให้ แม่มนายเดิมก็จะรู้ว่าทารกนั้นเป็นลูกคนแล้ว ก็จะไม่มารบกวนอีก 

 

นอกจากการทำพิธีเกี่ยวกับแม่ซื้อดังที่ว่ามาแล้ว ในสมัยก่อนยังมีการเขียนภาพแม่ซื้อลงในแผ่นผ้าขาว ลักษณะคล้ายยันต์เพื่อแขวนไว้ที่เปลเด็ก โดยเขียนด้วยยางมะเดื่อ และระบายสีแม่ซื้อตามสีอาภรณ์และสีกายของแม่ซื้อประจำวันนั้นๆ และด้านหลังผ้าขาวนี้ ยังต้องลงภาพท้าวเวสสุวัณทั้งหน้ายักษ์และหน้ามนุษย์ไว้ด้วย ทั้งนี้ เพื่อป้องกันอันตรายต่างๆที่จะเกิดกับเด็ก
 
ท้าวเวสสุวัณ หรือ ท้าวกุเวร นี้ ท่านเป็นหนึ่งในท้าวจตุโลกบาลประจำทิศเหนือ เป็นใหญ่ในยักษ์ทั้งปวง เชื่อกันว่า ท่านเป็นเทพแห่งความมั่งคั่งร่ำรวย  และมีพลังในการป้องกันภูตผีปีศาจหรือสิ่งอัปมงคลต่างๆ  ส่วนคัมภีร์ทางพุทธศาสนากล่าวว่าท่านสำเร็จเป็นพระอริยบุคคลชั้นโสดาบัน  แม่ซื้อ”  แม้จะเป็นเพียงความเชื่อ แต่ก็นับเป็นภูมิปัญญาที่ชาญฉลาดของคนโบราณที่พยายามคิดค้นวิธีการต่างๆ ที่จะปกป้องลูกหลานของตนให้มีชีวิตอย่างปกติสุข หลีกเลี่ยงการเจ็บไข้ได้ป่วย  อีกทั้งยังเป็นการสร้างขวัญและกำลังใจแก่พ่อแม่ผู้เลี้ยงดูเด็กให้เกิดความเชื่อมั่นขึ้นอีกด้วย 

 

 

***********

ข้อมูลจาก  :

อมรรัตน์  เทพกำปนาท     กลุ่มประชาสัมพันธ์  สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม   :   http://www.culture.go.th/study.php?&YY=2548&MM=7&DD=7

แม่ซื้อ - วิกิพีเดีย

 

 

 

 

        
 

 

 

 

 

 


 

 

 

หมายเลขบันทึก: 118674เขียนเมื่อ 10 สิงหาคม 2007 15:51 น. ()แก้ไขเมื่อ 26 กุมภาพันธ์ 2014 15:37 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้าจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

อนุญาตให้แสดงความเห็นได้เฉพาะสมาชิก
พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท