บรรยากาศวิถีริมน้ำกับเพลงเรือ โดยหนุ่มสาวสุพรรณฯ

ลูกศิษย์ของผม

ได้ลงเรือร้องเพลง

หลังพิธีเปิดงานศิลปหัตถกรรมนักเรียน ครั้งที่ 56

“บรรยากาศวิถีน้ำกับเพลงเรือสุพรรณฯ”

ก่อนงานศิลปหัตถกรรมนักเรียน 1 สัปดาห์ ผมได้รับมอบหมายจากท่านผู้อำนวยการให้เตรียมนักแสดงเพลงเรือไปร่วมในงาน เป็นการลงเรือร้องเพลงเรือ หลังจากพิธีเปิดงาน ในห้องประชุมของโรงเรียนชลกันยานุกูลเสร็จสิ้นแล้ว จะมีการนำเสนอบรรยากาศวิถีน้ำ ที่จัดแสดงตลาดขายของทางเรือ และเพลงพื้นบ้านหลายชนิดบนริมฝั่ง

ผมจัดเตรียมผู้แสดงเอาไว้ในตอนแรก 15 คน กะว่าคงจะลงเรือไปแล้วขึ้นจากเรือเล่นเพลงที่ริมตลิ่ง แบบการเล่นเพลงเรือในสมัยก่อน ที่เขาเล่นกันบนบกด้วยนะ มิใช่เพียง แต่เล่นในเรือ แต่พอถึงวันใกล้ ๆ เข้ามาได้รับแจ้งจากอาจารย์ศจี ผู้ประสานงาน ของชลบุรี เขต 1 ว่า จะจัดเรือมาให้ผม 1 ลำ คนลงไปนั่งได้ 5 คน ผมจัดเตรียมการวางแผนเอาไว้ว่า 5 คน เป็นคนร้อง 4 คน อีก 1 คน พายเรือ ส่วนที่เหลือให้เป็นลูกคู้ร้องรับอยู่ที่บนฝั่ง

ก่อนงาน 2 วัน ได้รับแจ้งว่า จะจัดเรือเอาไว้ให้ 2 ลำ นักเพลงลงไปในเรือได้ลำละ 4 คน รวม 8 คน มีทหารเป็นผู้พายเรือให้ การเตรียมวางแผนต้องปรับใหม่อีกครั้ง จนถึงวันที่ 30 กรกฎาคม ได้รับโทรศัพท์ จากผู้ประสานงาน ชลบุรี เขต 1 ว่า ให้ผมนำคณะนักแสดงไปทำการฝึกซ้อม ณ สถานที่แสดงจริง (แสดงจริง วันที่ 31 กรกฎาคม 2550) ผมนำคณะนักเรียนไปไม่ได้ ด้วยเหตุผลหลายประการ คือ ไม่มีงบประมาณรองรับค่าใช้จ่าย ในการไปดูแลนักเรียน 15 คน รวมทั้งยานพาหนะที่จะเดินทางไปชลบุรี (มิได้ว่าจ้างรถเอาไว้ล่วงหน้า)

เป็นอันว่า ผมไม่ได้พาเด็ก ๆ นักแสดงไปซ้อมก่อนงาน (ความจริงผมไม่ได้หนักใจเลย) แต่เด็ก ๆ เขามีความพร้อมในการแสดงเพลงเรือ เกือบ 100 % ที่จะหนักใจก็คือ วันที่ 31 ก.ค. 50 – 2 ส.ค. 50 วงเพลงของผมมีงานซ้อนกันวันละ 2 ที คือ วันที่ 31 ก.ค. 50 เล่นที่เต็นท์ 1 วง เล่นที่สระน้ำ โรงเรียนชลกันยานุกูล 1 วง วันที่ 1 ก.ค. 50 เล่นที่เต็นท์แสดงผลงาน 1 วง เล่นที่ลานเซ็นทรัลเวิลด์ ประตูน้ำ กรุงเทพฯ งานประชาสัมพันธ์รับร่างรัฐธรรมนูญ 1 วง (งานนี้มีการถ่ายทอดสด ช่อง 11 และ ช่อง TRU/UBC ด้วย ส่วนวันที่ 2 ส.ค. มีเล่นที่เดียว

ผมจัดเตรียมผู้แสดงเพลงเรือเอาไว้จำนวน 8 คน (ชาย 4 คน หญิง 4 คน) เขียนบทร้องเพลงเรือที่เกี่ยวข้องกับงาน เป็นการประชาสัมพันธ์งานศิลปหัตถกรรมนักเรียนบอกถึงการจัดงานสถานที่สำคัญของ ลานการศึกษา 5 แห่ง และขอบคุณท่านประธานเปิดงานด้วยวันที่ 31 กรกฎาคม 2550 ผมนำนักเรียนเดินทางไปจากอำเภอดอนเจดีย์ ตั้งแต่เวลา 03.00 น. แล้วเด็ก ๆ เขาก็ไม่ได้นอนกันเลย คงจะตื่นเต้นจนนอนไม่หลับ คณะของเราไปถึงสถานที่แสดงผลงานประมาณ 08.00 น.เศษ ผมแบ่งเด็กออกเป็น 2 ส่วน ส่วนหนึ่งทำหน้าที่อยู่ที่เต็นท์แสดงผลงานของสุพรรณบุรี เขต 2 อีกส่วนหนึ่ง 8 คน ไปซ้อมเพลงเรือ ณ โรงเรียนชลกันยานุกูล ซึ้งก็อยู่ไม่ไกลจากที่แสดงผลงานมากนัก (พอเดินไปไหว เหนื่อยเหมือนกัน)

ผมต้องรอผู้ประสานงาน ชลบุรี เขต 1 จนถึง 10.00 น. จึงได้พบกัน ท่านถามผมว่า “ไม่ได้มาร่วมซ้อมเมื่อวันที่ 30 ก.ค. 50 หนักใจไหมสำหรับการแสดงในวันนี้” ผมตอบแทนเด็ก ๆ ไปเลยว่า “ในเรื่องของการแสดงไม่มีอะไรหนักใจ เพียงแต่เด็กๆ เขาอ่อนเพลียจากการเดินทางไกล ประมาณ 200 กิโลเมตร อาจจะล้าไปบ้าง แต่ก็จะให้ทำเต็มที่” ประมาณ 12.30 น. เด็ก ๆ ของผมจึงได้ลงเรือ เริ่มทำการซ้อม ณ สถานที่จริง มีปัญหาเรื่องระบบเสียงที่จะต้องใช้ไมโครโฟนแบบไร้สาย 8 ตัว แล้วกระแสไฟฟ้าก็ตกอีก เสียงไม่ชัดเจนเลย แต่เด็ก ๆ เขาก็ทำการแสดงเพลงเรือได้อย่าประทับใจ

ผมได้รับคำชื่นชมจาก อาจารย์ผู้ประสานงานว่า “แสดงได้ดีมาก สมกับที่เป็นต้นฉบับเพลงพื้นบ้าน” แต่อยากจะขอให้ตัดเนื้อร้องออกไปสักเล็กน้อย เกรงว่าจะยาวไป” (ความจริงผมเตรียมการแสดงไปใช้เวลาเพียง 10 นาที) ผมเลยตัดสินใจตัดเนื้อร้อง 2 บทท้ายซึ่งเป็นบทร้องที่ดีที่สุดออกไป ที่ผมตัดออกเพราะเป็นบทขอบคุณท่านประธานเปิดงาน และพาชมเต็นท์ สพท. สพ. เขต 2 (เสียดายมาก) ผมจะนำมาให้ท่านสมาชิกดูในท้ายบทความ ครับ

การแสดงจริงเริ่มเมื่อเวลา 16.00 น. หลังจากพิธีเปิดงานศิลปหัตถกรรมนักเรียนบนหอประชุมเสร็จสิ้นลง ท่านประธานเปิดงาน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ (ศ.วิจิตร ศรีสอ้าน) ลงมาพร้อมกับข้าราชการผู้ใหญ่ในกระทรวงศึกษาธิการ คุณหญิง กษมา วรวรรณ ณ อยุธยา เลขาธิการ สพฐ. ที่ท่าน้ำของโรงเรียนชลกันยานุกูล มีการจัดเตรียมสถานที่รอรับท่านผู้เป็นประธานอย่างเหมาะสม บริเวณรอบ ๆ สระน้ำขนาดใหญ่ มีเวทีแสดงเพลงพื้นบ้านรายรอบ และด้านหนึ่ง มีศาลาเรือนไทย ซึ่งตรงนั้นจะเป็นที่พิธีกรรุ่นเยาว์ ชาย-หญิง เป็นผู้ประกาศคิวการแสดงยืนเตรียมพร้อม รอเวลา ที่พื้นกระดานทางเดินของศาลา มีกล้องโทรทัศน์ 2 กล้อง ตั้งรอบันทึกภาพเหตุการณ์อยู่ มีผู้ชมมารอชมการแสดง เป็นจำนวนมาก นับพันคนหรืออาจมากกว่า เมื่อถึงเวลาประมาณ 16.30 น.

การแสดงเริ่มขึ้น โดยพิธีกรประกาศเชิญชมการแสดงพื้นบ้าน บรรยากาศวิถีน้ำ

- กลองยาว โรงเรียนชลราษฎรอำรุง 2 จังหวัดชลบุรี

- ขับเสถาเปิดคุ้งน้ำ โรงเรียนชลกันยานุกูล จังหวัดชลบุรี

- การแสดงเพลงพวงมาลัย โรงเรียนชลกันยานุกูล จังหวัดชลบุรี

- การแสดงเพลงเรือ โรงเรียนบรรหารแจ่มใสวิทยา 1 จังหวัดสุพรรณบุรี

- การแสดงเพลงอีแซว โรงเรียนอนุบาลศรีประจันต์ จังหวัดชลบุรี

- ประชันกลอนสด โรงเรียนชลกันยานุกูล จังหวัดชลบุรี

การแสดงชุดที่ 3 เพลงเรือ เริ่มต้นด้วยเสียงกลองยาวดังขึ้นด้วยความสนุกสนาน เรือของนักเพลงแล่นออกมาจากฝั่งอย่างช้า ๆ จนสิ้นเสียงกลองยาว เสียงเพลงเรือก็ดังขึ้น โดยพ่อเพลง 2 คนสลับกันร้อง เมื่อร้องจบในแต่ละบท ลูกคู่จะร้องรับโดยร้องซ้ำใน 2 วรรค ทั้งวรรคหน้าและหลังจนครบ เรือแม่เพลงร้องต่อ โดยแม่เพลงคนดัง รัตนา ผัดแสน และ หทัยกาญจน์ เมืองมูล (แชมป์รายการคุณพระช่วย 2 คน) ร้องเพลงเรือ ด้วยน้ำเสียงที่สดใสดังก้องคุ้งน้ำ ร้องต่อกลอนกันไปจนจบบทที่เตรียมไว้ (เว้นเฉพาะ 2 บทสุดท้ายที่ผมตัดออก)

ก่อนที่เพลงเรือจะจบนั้น นักแสดงได้รับความกรุณาจาก ท่านรัฐมนตรีว่าการกระทรวง ศึกษาธิการ และท่านเลขาธิการ สพฐ. มอบรางวัลให้นักแสดงจำนวนหนึ่ง ทั้ง 2 ท่าน เรือลอยเข้าไปเทียบท่ารับรางวัลจากท่านประธานเปิดงานและท่านเลขาฯ แล้วเบนหัวเรือเข้าฝั่งอีกด้านหนึ่ง ถึงแม่ว่าเรือจะกลับเข้าไปเทียบท่าและนักแสดงขึ้นจากเรือไปแล้วก็ตาม แต่เสียงร้องเพลงเรือที่จัดได้ว่าถูกต้องที่สุดเท่าที่ผมได้ศึกษามากับป้าอ้น จันทร์สว่างและป้าทรัพย์ อุบล ได้มาเผยแพร่ผลงานในระดับประเทศแล้ว จากครูเพลงตัวจริงผ่านมายังผมในฐานะครูผู้สอนไปยังนักเรียน สู่ประชาชนผู้ฟังทุกท่านรอบ ๆ สระน้ำ

อย่างน้อย ๆ ก็คงทำให้ผู้ฟังได้รับรู้ถึงศิลปะการแสดงเพลงพื้นบ้านที่เป็นวิถีชีวิตจริง มิใช่ทำเฉพาะกิจ เพียงแค่งานเดียวแล้วก็เลิกราไป แต่ผู้ชมได้เห็นศิลปินพื้นบ้านรุ่นเยาว์ ที่นำเสนอเพลงเรือ (แบบต้นฉบับ) และเป็นผู้แสดงที่เล่นเพลงพื้นบ้านมาอย่างถาวรเป็นเวลาต่อเนื่องกันมานานกว่า 16 ปี

จากรุ่นต่อรุ่น คนต่อคน จนทำให้เป็นที่แพร่หลายโดยทั่วไป จากเวทีแสดงบนลานดินในระดับท้องถิ่นสู่เวทีการแสดงที่สวยงามในระดับสูง อย่างมีคุณค่า