แนวโน้มการพยาบาลสาธารณสุข

 

 

 

การพยาบาลสาธารณสุข เป็นการบริการที่มีลักษณะผสมผสานบริการทั้งการสาธารณสุขและการพยาบาล เน้นบุคคล ครอบครัว และชุมชนเป็นฐานของการปฏิบัติการพยาบาล มุ่งบริการเพื่อป้องกันการเจ็บป่วยและพิการ การบริการพยาบาลสาธารณสุขจะผ่านขั้นตอนของการประเมินปัญหา การกำหนดนโยบาย และการประกันคุณภาพการบริการโดยอาศัยการมีส่วนร่วมของชุมชน พยาบาลสาธารณสุขต้องมีองค์ความรู้ต่างๆ เพื่อให้การปฏิบัติการพยาบาลบรรลุเป้าหมายอย่างมีคุณภาพ องค์ความรู้ที่สำคัญนี้ คือ ความรู้ด้านการสาธารณสุข ความรู้ด้านการพยาบาล ความรู้ด้านวิทยาการระบาด และความรู้ด้านสังคมวิทยาในปัจจุบันการปฏิบัติการพยาบาลในงานพยาบาลสาธารณสุขนั้นอาศัยความรู้จากแนวคิดและทฤษฎีทางการพยาบาลต่างๆที่มีอยู่ร่วมกับทฤษฎีทางการแพทย์และศาสตร์สาขาอื่นที่เกี่ยวข้องโดยการบูรณาการความรู้ด้านการสาธารณสุข ด้านการพยาบาลตามทฤษฎี ด้านวิทยาการระบาด และด้านสังคมวิทยาเข้าด้วยกันแต่ทั้งนี้ ก็ยังไม่มีทฤษฎีทางการพยาบาลสาธารณสุขที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะเจาะจง อาจจะเนื่องมาจากการพยาบาลสาธารณสุขอาจจะยังคงเป็นส่วนหนึ่งหรือแขนงหนึ่งของศาสตร์การพยาบาล ซึ่งศาสตร์ด้านการพยาบาลที่มีอยู่อย่างหลากหลายไม่ว่าจะเป็นการพยาบาลแม่และเด็ก การพยาบาลผู้ใหญ่ การพยาบาลผู้สูงอายุ การพยาบาลอาชีวอนามัย การพยาบาลจิตเวช การพยาบาลวิสัญญี เป็นต้น จะเห็นได้ว่าการพยาบาลในแต่ละส่วนนี้ปัจจุบันยังไม่มีการแสดงถึงความชัดเจนของเอกลักษณ์ของวิชาชีพการพยาบาลในการดูแลสุขภาพประชาชนในแต่ละส่วน หากมีการเขียนหรือถ่ายทอดความคิดอย่างกระชับรัดกุมเกี่ยวกับทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุขแล้ว จะเป็นการกระตุ้นให้พยาบาลพัฒนาวิชาชีพด้านการพยาบาลสาธารณสุขด้วยแนวทางที่ค่อนข้างชัดเจน สำหรับในประเทศไทยในปัจจุบันนี้ การปฏิบัติการพยาบาลด้านการพยาบาลสาธารณสุขที่ปฏิบัติงานอยู่ในระบบงานบริการจำนวนมากที่ยังอยู่กับความเคยชินของการทำงานแบบกิจวัตรและตนเองก็รู้สึกว่าได้ผลดีอยู่แล้ว ไม่น่าจะต้องมีการเปลี่ยนแปลงไปสู่การนำแนวคิดและทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุขมาใช้ในการปฏิบัติการพยาบาล แต่ก็มีบางส่วนที่คิดว่าการมีทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุข นั้น จะเป็นการพัฒนาศาสตร์ทางการพยาบาลสาธารณสุขและเป็นการแสดงถึงเอกลักษณ์ของวิชาชีพการพยาบาลสาธารณสุข สามารถทำให้การพยาบาลสาธารณสุขนั้นมีลักษณะที่เฉพาะตัว มีความชัดเจนรัดกุม สามารถควบคุมคุณภาพงาน รวมทั้งการนำแนวคิดและทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุขนี้ไปเป็นแนวทางในการวางแผนการพยาบาล และกำหนดกิจกรรมการพยาบาลสาธารณสุขเพื่อตอบสนองความต้องการด้านสุขภาพอนามัยของประชาชนในชุมชน แต่ทั้งนี้ในความคิดเห็นก็มีทั้งประเด็นที่เห็นด้วยและประเด็นที่ขัดแย้ง ดังนี้  

ประเด็นที่เห็นด้วยกับการมีแนวคิดทฤษฎีพยาบาลสาธารณสุขในประเทศไทย

1. การใช้กระบวนการพยาบาลในการพยาบาลสาธารณสุขควรจะต้องมีพื้นฐานทางทฤษฎีในการปฏิบัติที่เฉพาะเจาะจงมีความเป็นเอกลักษณ์และตรงกับวัตถุประสงค์ของการให้การพยาบาลสาธารณสุขเนื่องจากกระบวนการพยาบาลนั้นเป็นกระบวนการแก้ปัญหา มีวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ที่ประกอบไปด้วย 5 ขั้นตอน คือ การประเมินสภาพ การวินิจฉัยทางการพยาบาล การวางแผนวางแผนการพยาบาล การปฏิบัติการพยาบาล และการประเมินผลการพยาบาล ซึ่งใช้ในการปฏิบัติของศาสตร์สาขาต่าง ๆ ไม่เฉพาะแต่เพียงสาขาการพยาบาลสาธารณสุขเท่านั้น นอกจากนี้วิธีการปฏิบัติในแต่ละขั้นตอนจำเป็นต้องอาศัยความรู้เฉพาะสาขาอย่างเฉพาะเจาะจง และสำหรับวิชาชีพพยาบาลสาธารณสุข ทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุขจะมีส่วนช่วยในการปฏิบัติงานการพยาบาลสาธารณสุขแต่ละขั้นตอนของกระบวนการพยาบาลพยาบาลสาธารณสุข จะสามารถอธิบายหลักการและเหตุผลในการปฏิบัติการพยาบาลแต่ละขั้นตอนของกระบวนการพยาบาล

2. ความก้าวหน้าของศาสตร์สาขาการพยาบาลสาธารณสุขนั้น อาจจะขึ้นอยู่กับการนำความรู้ทางทฤษฎีพยาบาลสาธารณสุขที่ได้นี้ ไปใช้ในกระบวนการพยาบาลสาธารณสุข ซึ่งจะสามารถแสดงถึงความชัดเจนของเอกลักษณ์ของวิชาชีพการพยาบาลสาธารณสุขในการดูแลสุขภาพประชาชน ครอบครัวและชุมชน

3. เนื่องจากเป้าหมายของทฤษฎีพยาบาลสาธารณสุข คือ การเป็นศูนย์กลางของการปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุข และแนวคิดทางทฤษฎีพยาบาลสาธารณสุขนั้นมีความจำเป็นต่อวิชาชีพพยาบาลสาธารณสุขรวมทั้งการพัฒนาความก้าวหน้าของศาสตร์การพยาบาลสาธารณสุขเพื่อพัฒนาแนวคิดและการปฏิบัติที่มีเป็นเอกลักษณ์และมีความเป็นการพยาบาลเฉพาะทางอย่างชัดเจน

4. การปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุขที่มีประสิทธิภาพก็จะเสริมให้มีการสร้างและพัฒนาศาสตร์การพยาบาลสาธารณสุขให้ชัดเจนยิ่งขึ้น

5. หากวิชาชีพการพยาบาลสาธารณสุขมี แนวคิด ทฤษฎีเป็นของตนเองจะช่วยในการบอกแนวทางของวิชาชีพพยาบาลสาธารณสุขได้ชัดเจนยิ่งขึ้น ช่วยกำหนดแนวทางการติดต่อสื่อสารระหว่างพยาบาลสาธารณสุขในการปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุขให้ตรงกัน ช่วยให้การปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุขมีความเป็นอิสระหรือเป็นเอกสิทธิ์และได้รับการยอมรับเชื่อถือมากยิ่งขึ้น และแสดงให้เห็นถึงความเป็นเอกลักษณ์ของวิชาชีพพยาบาลสาธารณสุข

6. การจะทำให้การใช้ความรู้ทางทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุขเพื่อการแก้ปัญหาสุขภาพให้แก่ประชาชนให้มีประสิทธิภาพยังต้องอาศัยการใช้กระบวนการพยาบาลสาธารณสุขที่เฉพาะทาง ในการปฏิบัติงานเฉพาะทางของการพยาบาลสาธารณสุขอีกด้วย เพื่อเป็นหลักยึดในการปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุขให้เกิดผลดีแก่มนุษย์และสังคมในทิศทางเดียวกันตาม  

ประเด็นที่ไม่เห็นด้วยกับการมีแนวคิดทฤษฎีพยาบาลสาธารณสุขในประเทศไทย 

1. แม้ว่าจะมีการพยายามคิดค้นหรือพัฒนากระบวนการพยาบาลสาธารณสุขเพื่อนำไปสู่แนวคิดและทฤษฎีพยาบาลสาธารณสุข แต่ก็นับว่ายังคงจำกัดอยู่ในแวดวงการศึกษาเป็นส่วนใหญ่

2. การใช้กระบวนการพยาบาลน่าจะยังเป็นปัญหาในการปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุขในปัจจุบัน จากประสบการณ์การปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับการพยาบาลสาธารณสุขในระดับสถานีอนามัย ผู้เขียนพบว่ายังมีความเข้าใจผิดในการใช้กระบวนการพยาบาลอยู่มาก โดยเฉพาะในการให้ความหมายของแต่ละขั้นตอนในกระบวนการพยาบาล ขาดความครอบคลุมลึกซึ้ง ทั้งนี้ อาจเกิดจากการขาดความรู้พื้นฐานที่ถูกต้องและเพียงพอ ทั้งของศาสตร์สาขาการพยาบาลสาธารณสุขและศาสตร์สาขาอื่นที่เกี่ยวข้องไม่ว่าจะเป็น ศาสตร์ด้านการแพทย์ ศาสตร์ด้านวิทยาการระบาด เป็นต้น ปัญหาที่พบในการใช้กระบวนการพยาบาลมักจะเกิดที่การดำเนินงานในขั้นตอนการประเมินผู้รับบริการและการวินิจฉัยการพยาบาลเสียเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งอาจจะพอที่จะระบุสาเหตุได้ว่าน่าจะเป็นเรื่องของการขาดความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดเกี่ยวกับบุคคลอย่างลึกซึ้ง จึงทำให้ขาดกรอบแนวคิดที่จะนำมาเป็นพื้นฐานการประเมินและวินิจฉัยการพยาบาล

3.การขาดความเข้าใจในบทบาทที่แท้จริงของพยาบาลสาธารณสุข ทั้งในตัวพยาบาลสาธารณสุขผู้ปฏิบัติงานเองและวิชาชีพอื่นที่เกี่ยวข้อง ซึ่งเกิดจากการปฏิบัติกิจกรรมการพยาบาลสาธารณสุข ที่ได้รับอิทธิพลจากรูปแบบในอดีต คงความเป็นอนุรักษ์นิยม พยาบาลสาธารณสุขแต่ละคนมีความแตกต่างกันมากทั้งในด้านความรู้ การศึกษาที่ได้รับ แนวคิดเกี่ยวกับบทบาทและความรับผิดชอบของตน รวมทั้ง สิ่งแวดล้อมที่แตกต่างกันในแต่ละสถาบันส่งผลให้เกิดความแตกต่างในการปฏิบัติกิจกรรมของพยาบาลสาธารณสุขเป็นอย่างมาก การรณรงค์ให้พยาบาลสาธารณสุขในประเทศไทย ช่วยกันคิดค้นแนวคิดและทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุข หรือการใช้แนวคิดและทฤษฎีการพยาบาลที่มีอยู่มาใช้ในการให้การพยาบาลสาธารณสุขในประเทศไทยนั้น ต้องอาศัยความร่วมมือ ร่วมใจ ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันขององค์กรวิชาชีพพยาบาลสาธารณสุขอันจะนำไปสู่การพัฒนาความก้าวหน้าและความชัดเจนในเอกลักษณ์ของวิชาชีพพยาบาลสาธารณสุขได้ในที่สุด ในที่สุดแล้ว ไม่ว่าการนำแนวคิดและทฤษฎีทางการพยาบาลที่มีอยู่มากมายในปัจจุบัน หรือการพัฒนาแนวคิดและทฤษฎีการพยาบาลสาธารณสุขที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวขึ้นมาใหม่นั้น มาใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติการพยาบาลสาธารณสุข นั้น ไม่ใช่ประเด็นสำคัญ หากแต่อยู่ที่การนำแนวคิดและทฤษฎีนั้นมาพินิจพิเคราะห์และนำมาปรับใช้ให้เหมาะสมกับสถานการณ์ต่างๆ ด้วยปัญญา ตามปรัชญาทางพระพุทธศาสนาที่กล่าวไว้ว่า “ปัญญา ยัตถัง วิปัสสติ คนย่อมเห็นเนื้อความด้วยปัญญา”