“ โรงเรียนชาวนา มูลนิธิข้าวขวัญ   ค้นพบเทคนิคการควบคุมวัชพืชในนาข้าวแบบหว่าน นำตรม  โดยการไม่ใช้สารเคมี”

เก็บปัญหามาแก้ไข

       โรงเรียนชาวนาของมูลนิธิข้าวขวัญ   ซึ่งเปิดทำการสอนกับเกษตรกร เพื่อให้เกษตรกร  ลด ละ เลิก  การใช้สารเคมีในการเกษตร    ลดต้นทุนการผลิต   เกษตรกรมีรายได้เพิ่ม   ลดหนี้สิน  และสามารถพึ่งพาตนเองได้     หลักสูตรที่ใช้มี 3 หลักสูตร ได้แก่  หลักสูตรแรกเรียนเรื่องการจัดการศัตรูพืชโดยระบบชีววีธี    หลักสูตรนี้นักเรียนชาวนาเขาได้เรียนรู้ถึง พิษภัยและอันตรายของสารเคมีที่ใช้ในการเกษตร      เทคนิคและความรู้ที่นักเรียนชาวนาจะต้องเรียนรู้ได้แก่พืชสมุนไพรที่มีอยู่ในท้องถิ่น  เพื่อนำมาใช้ทดแทนสารเคมีที่เคยใช้    ร่วมทั้งการเรียนรู้ถึงระบบนิเวศน์ ประเภทและชนิดของแมลงที่อยู่ในแปลงนา   ปล่อยให้แมลงในแปลงนาควบคุมกันเอง      หลักสูตรที่สองการปรับปรุงบำรุงดิน   นักเรียนชาวนาได้เรียนรู้ถึง  ประโยนช์ของอินทรียวัตถุ ที่มีในท้องถิ่น  เริ่มที่การไม่ทำลายอินทรียวัตถุไม่เผาฟาง  ใช้จุลินทรีย์   น้ำหมักฮอร์โมนสูตรต่าง ๆ  ใช้ลาดและฉีดพ่นแปลงนา      ส่วนหลักสูตรที่สามนั้น  เรื่องการพัฒนาพันธุ์ข้าวที่เหมาะสมกับระบบเกษตรกรรมยั่งยืน    ในหลักสูตรนี้นักเรียนชาวนาได้เรียนรู้ถึงการคัดเลือกและการเพาะปลูกข้าวจากข้าวกล้อง    เพื่อนำไปปลูกเป็นข้าวพันธุ์ต่อไป   ในหลักสูตรนี้นักเรียนชาวนาได้เรียนรู้ถึงวิธีการผสมพันธุ์ข้าว  เพื่อการพัฒนาข้าวให้ได้ข้าวสายพันธุ์ใหม่ตามที่ต้องการ   การพัฒนาพันธุ์ข้าวนั้นเป้าหมายเพื่อว่าเมื่อมีข้าวสายพันธุ์ที่ดีที่ไม่ตอบสนองต่อปุ๋ยเคมี  มีความต้านทานโรคแมลง    และเป็นพันธุ์ที่คุณภาพดี
          จากหลักสูตรโรงเรียนชาวนาของมูลนิธิข้าวขวัญ ดูเหมือนว่าไม่มีสารเคมีในเส้นทางการทำนา   แต่รูปแบบและวิธีการทำนาที่ต้องทำนาแบบหว่านน้ำตรมนั้น  ทำให้เกษตรกรต้องพึ่งพาสารกำจัดวัชพืชอยู่   การทำนาที่ไม่ใช้สารกำกัดวัชพืชนั้นมีอยู่วิธีเดียวคือการทำนาดำ   ซึ่งเป็นวิธีกรทำนาที่เคยทำมาในสมัยก่อน  ที่อาศัยน้ำฝน  ใช้แรงงานการเตรียมดินจากควาย   ใช้แรงงานการปักดำจากสมาชิกในครอบครัวเพราะคนในสมัยนั้นอยู่กันแบบครอบครัวใหญ่และมีลูกมาก   ต่างกับสมัยทุกวันนี้ การทำนาต้องรีบทำให้ทันกับการส่งน้ำมาของระบบชลประทาน    พันธุ์ข้าวก็เปลี่ยนจากข้าวนาปีมาเป็นข้าวนาปรัง  แรงงานการเตรียมดินใช้รถไถสามารถเตรียมได้วันละหลายไร่   แรงงานในครอบครัวที่จะทำนามีน้อย    รูปแบบการทำนาจึงเปลี่ยนมาเป็นการทำนาแบบหว่านน้ำตรม  ซึ่งจะต้องใช้สารกำจัดวัชพืช 
 
สารเคมีกำจัดหญ้า
         สารเคมีกำจัดวัชพืชที่เกษตรกรใช้มี อยู่  2  แบบ  คือแบบคุมการงอกของเมล็ดหญ้า
เกษตรกรจะฉีดพ่นหลังจากหว่านข้าว 2-3  วันต้นข้าวงอกแล้ว   สารเคมีชนิดทำหน้าที่คลุมที่ผิวหน้าของดิน ทำให้เมล็ดวัชพืชไม่สามารถงอกได้  แต่ฤทธิ์ของสารคุมหญ้าจะอยู่ได้ไม่นาน ประมาณ 4-5 วัน ก็จะหมดฤทธิ์   หรือถ้าหากแปลงนาแห้งมากดินในแปลงนาแตกระแหง มีร่องดินแตกเมล็ดหญ้าจะงอกขึ้นมาได้     และถ้าหากมีฝนตกหลังฉีดพ่นสารเคมี หญ้าจะขึ้นมาได้    
ส่วนการกำจัดหญ้าแบบที่สองนั้นเกษตรกรจะใช้แบบคุมและฆ่าหญ้า   สูตรนี้จะทำหน้าที่คุมเมล็ดหญ้าไม่ให้งอกและทำหน้าที่ฆ่าต้นหญ้าที่งอกแล้วให้ตาย   เกษตรกรจะทำการฉีดพ่นเมื่อข้าวอายุประมาณ 5-7  วัน  สารเคมีคุมและฆ่านี้จะมีผลหลังจากฉีดพ่นต้นหญ้าที่งอกแล้วใบจะไหม้และตาย   และมีผลกับต้นข้าวเช่นกันเพราะจะทำให้ปลายใบของข้าวไหม้   ต้นข้าวจะเหลือง

ต้นทุนการใช้สารเคมีกำจัดหญ้า
          เกษตรกรจะใช้สารเคมีในการกำจัดวัชพืช  มากน้อยแตกต่างกัน ตามปริมาณของวัชพืชที่ขึ้นในแปลงนา   ซึ่งปกติจะใช้อย่างน้อยที่สุด  2  ครั้ง  ได้แก่ครั้งที่สารเคมีคุมการงอกของวัชพืช  ซึ่งใช้หลังหว่านข้าวได้ 2-3  วันก่อนที่วัชพืชในแปลงนาจะงอกขึ้นมา    ซึ่งราคาของสารเคมีจะมีราคาที่แตกต่างกัน  อยู่ระหว่าง  400- 600  บาท   ฉีดพ่นได้ประมาณ  5 ไร่  คิดเฉลี่ยไร่ละ  100  บาท  ค่าแรงฉีด 40 บาท/ไร่   ฉีดครั้งที่ 2  สารเคมีคุมและฆ่าวัชพืช  ฉีดหลังหว่านข้าว 6-7  วัน    วัชพืชในแปลงนางอกแล้ว  สารเคมีจะไปทำลายวัชพืชทำให้ใบไหม้    ราคาขวดละ  400-500 บาท   ฉีดพ่นได้ประมาณ  5 ไร่เช่นกัน  ค่าแรงฉีดไร่ละ 40  บาท      รวมต้นทุนค่าสารเคมีกำจัดวัชพืชขั้นต่ำจะอยู่ระหว่าง   275 บาท/ ไร่  และถ้าหากว่ายังมีวัชพืชในแปลงนา   เกษตรกรก็จะทำการกำจัดอีดรอบ  ต้นทุนก็จะเพิ่มขึ้นอีก 
ปริมาณการนำเข้าสารกำจัดหญ้า
          ตารางที่ 1 ปริมาณสารออกฤทธิ์ และมูลค่าการนำเข้าสารฆ่าศัตรูพืชและสัตว์ของประเทศไทยในช่วงปี พ.ศ. 2520-2543   ช่วงทุก 5 ปี(Sirisingh,1998)

          จากข้อมูลในตารางพบว่าในช่วงเวลาดังกล่าวปริมาณ และมูลค่าการนำเข้าสารฆ่าศัตรูพืชและสัตว์เพิ่มตามลำดับ  ในช่วงก่อนปี พ.ศ. 2535 พบว่าสัดส่วนการนำเข้าสารฆ่าแมลงมีมากที่สุด รองลงมาคือสารฆ่าวัชพืชและสารฆ่าเชื้อราตามลำดับ แต่หลังจากปี พ.ศ. 2535  เป็นต้นมามีการนำเข้าสารฆ่าวัชพืชมากที่สุดรองลงมาได้แก่ สารฆ่าแมลงและสารฆ่าเชื้อราตามลำดับ     ในปี พ.ศ. 2543 มีปริมาณการนำเข้าสารฆ่าวัชพืชคิดเป็นร้อยละ 55.7 ของปริมาณนำเข้าสารฆ่าศัตรูพืชและสัตว์ทั้งหมด รองลงมาได้แก่สารฆ่าแมลง สารฆ่าเชื้อรา และสารอื่นๆ โดยมีปริมาณคิดเป็นร้อยละ 21.9 15.7 และ 6.8 ตามลำดับ ปัจจัยสำคัญที่ทำให้มีการนำเข้าสารฆ่าวัชพืชมากขึ้นคือ ส่วนหนึ่งการขาดแรงงานในภาคเกษตรเนื่องจากมีการย้ายแรงงานเข้าสู่โรงงานอุตสาหกรรมมากขึ้น ทำให้ค่าจ้างในการกำจัดวัชพืชด้วยแรงงานคนสูงกว่าการใช้สารเคมี ดังนั้นเกษตรกรจึงหันมาใช้สารเคมีมากขึ้นเพื่อลดต้นทุนในการผลิต    ส่วนเหตุผลหนึ่งที่ทำให้มีการใช้สารกำจัดวัชพืชมากขึ้น    น่าจะมาจากการเปลี่ยนวิธีทำนาเปลี่ยนไป  เมื่อมีระบบน้ำชลประทานทำให้การทำนาของเกษตรกร    เปลี่ยนจากนาปีมาเป็นนาปรัง
สารเคมีกำจัดวัชพืชชนิดใดที่การใช้มาก
ตารางที่ 2 ชนิด ปริมาณสารออกฤทธิ์ และมูลค่าของสารฆ่าวัชพืช 10 อันดับแรกที่นำเข้าในปี พ.ศ. 2542

  โปรดติดตามต่อ ในตอนหน้า  ว่านักเรียนชาวนา เขามีเทคนิค  และเรียนรู้อย่างไรจึงจะแก้ไขการควบคุมวัชพืชโดยไม่ใช้สารเคมี

บันทึกโดย เหรียญ ใกล้กลาง (คุณอำนวยข้าวขวัญ)