อัตลักษณ์สถานศึกษากับการประเมินภายนอกรอบสาม

ธนสาร  บัลลังก์ปัทมา 

     อัตลักษณ์ หากแปลตรงตัวจะมาจาก อัต+ลักษณ์ หมายถึง ลักษณะเฉพาะ คำนี้ราชบัณฑิตยสถาน*ได้ให้ความหมาย ดังนี้ คำว่า อัตลักษณ์ (อ่านว่า อัด-ตะ-ลัก) ประกอบด้วยคำว่า อัต (อัด-ตะ) ซึ่งหมายถึง ตน หรือ ตัวเอง กับ ลักษณ์ ซึ่งหมายถึง สมบัติเฉพาะตัว.   คำว่า อัตลักษณ์ ตรงกับคำภาษาอังกฤษว่า identity (อ่านว่า ไอ-เด็น-ติ-ตี้) หมายถึง ผลรวมของลักษณะเฉพาะของสิ่งใดสิ่งหนึ่งซึ่งทำให้สิ่งนั้นเป็นที่รู้จักหรือจำได้ เช่น นักร้องกลุ่มนี้มีอัตลักษณ์ทางด้านเสียงที่เด่นมาก ใครได้ยินก็จำได้ทันที. สังคมแต่ละสังคมมีอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของตนเอง. โลกาภิวัตน์ทำให้อัตลักษณ์ของสังคมไทยเปลี่ยนไป.

     หากกล่าวถึงอัตลักษณ์สถานศึกษาแล้ว คำว่า อัตลักษณ์ หมายถึง ลักษณะเฉพาะของสถานศึกษา ที่มีความโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ของสถานศึกษา

      การประเมินคุณภาพภายนอกรอบสาม (พ.ศ. ๒๕๕๔ – ๒๕๕๘) ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน กำหนดให้มีตัวบ่งชี้ ดังนี้

        -ตัวบ่งชี้พื้นฐาน จำนวน ๘ ตัวบ่งชี้ มีค่าน้ำหนัก ๙๐ คะแนน (จำนวน ๒๔ ตัวบ่งชี้ย่อย แต่ละตัวบ่งชี้มีค่าน้ำหนัก ๒.๕ คะแนน ยกเว้นตัวบ่งชี้ย่อยที่ ๕.๑ , ๕.๒ , ๖.๑-๖.๕ , ๗.๑ และ ๘ มีค่าน้ำหนัก ๕ คะแนน ส่วนตัวบ่งชี้ย่อยที่ ๖.๖ มีค่าน้ำหนัก ๑๐ คะแนน)    

        -ตัวบ่งชี้อัตลักษณ์ มีจำนวน ๒ ตัวบ่งชี้ มีค่าน้ำหนัก ๕ คะแนน (แต่ละตัวบ่งชี้มีค่าน้ำหนัก ๒.๕ คะแนน)    

        -ตัวบ่งชี้มาตรการส่งเสริม มีจำนวน ๒ ตัวบ่งชี้ มีค่าน้ำหนัก ๕ คะแนน (แต่ละตัวบ่งชี้มีค่าน้ำหนัก ๒.๕ คะแนน)

        ตัวบ่งชี้ด้านอัตลักษณ์กำหนดไว้ ข้อ ๙. การพัฒนาสถานศึกษาให้บรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์ของการจัดตั้ง หรือจุดเด่น หรือลักษณะพิเศษของประเภทโรงเรียน

      การกำหนดอัตลักษณ์สถานศึกษา จึงควรพิจารณาจากการดำเนินงานของสถานศึกษา ความสำเร็จของสถานศึกษา วิสัยทัศน์ พันธกิจและบริบทของสถานศึกษา ซึ่งบุคลากรทุกคนควรมีส่วนร่วมในการกำหนดอัตลักษณ์

            การกำหนดอัตลักษณ์ต้องไม่มากจนเกินไป เป็นอัตลักษณ์ที่ชุมชนรับรู้ ซึ่งอาจเขียนในรูปคำขวัญหรือวิสัยทัศน์เพื่อให้จำได้ง่ายการกำหนดอัตลักษณ์อาจกำหนดเป็นภาพรวมของโรงเรียน หรือแบ่งตามขอบข่ายงาน

          อัตลักษณ์โรงเรียนที่กำหนดในภาพรวม 

            วิชาการเด่น เน้นคุณธรรม นำเทคโนโลยีมาใช้

            นักเรียนเป็นคนดี มีคุณธรรม

            นักเรียนยิ้ม ไหว้ ทักทาย ไม่พูดปด

            มีคุณธรรม น้อมนำความพอเพียง

            วิถีไทย ใช้ชีวิตพอเพียง

            คนดี มีความซื่อสัตย์

          อัตลักษณ์โรงเรียนประจำจังหวัดหรือโรงเรียนที่มีความพร้อม

          กลุ่มบริหารงานวิชาการ

           เป็นเลิศทางวิชาการ สื่อสารสองภาษา ก้าวหน้าสู่สากล เป็นพลโลก

         กลุ่มบริหารงบประมาณ

          ดำเนินการ  ตามหลักธรรมาภิบาล บริการฉับไว ก้าวไกลเทคโนโลยี

         กลุ่มบริหารบุคคล

            บุคลากรทำงานดี มีเมตตา วาจาไพเราะ

         กลุ่มบริหารทั่วไป

             บริการทันใจ ล้ำสมัย ICT อนามัยดี สถานที่พร้อม สิ่งแวดล้อมงามตา  ยึดประชาธิปไตย ก้าวไกลสู่มาตรฐานสากล

        การกำหนดอัตลักษณ์โรงเรียน ไม่จำเป็นต้องกำหนดเป็นคำขวัญเสมอไป อาจกำหนดไว้เป็นข้อ ๆ ตามจุดเด่นของสถานศึกษาและเป็นสิ่งที่สถานศึกษาปฏิบัติได้จริง

        ตัวอย่างการกำหนดอัตลักษณ์สถานศึกษา เช่น

           -โรงเรียนส่งเสริมความเป็นไทย

           -โรงเรียนมีอัตลักษณ์ด้านการเรียนรู้แบบโครงงาน

           -โรงเรียนในโครงการตามพระราชดำริ

           -โรงเรียนเศรษฐกิจพอเพียง

           -โรงเรียนจัดการเรียนแบบ BBL

           -โรงเรียนบริหารงานแบบมีส่วนร่วม

           -โรงเรียนไฮเทค สู่สากล

           -โรงเรียนที่ดีเด่นด้านการสอนคละชั้น (โรงเรียนขนาดเล็ก)

           -โรงเรียนที่อาศัยชุมชนเป็นวิทยากรให้ความรู้นักเรียน ครูพ่อ ครูแม่ ครูพระ ครูตำรวจ ครูหมออนามัย (โรงเรียนขนาดเล็ก)

          -โรงเรียนสองภาษา (ภาษาที่สอง)

          -โรงเรียนยิ้ม (แบบอำเภอยิ้ม)

          ตัวบ่งชี้ด้านอัตลักษณ์จะเป็นตัวที่ช่วยให้สถานศึกษาที่มีขนาดต่างกันมีบริบทต่างกัน โดยเฉพาะสถานศึกษาขนาดเล็กสามารถพัฒนาสถานศึกษาให้บรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์ของการจัดตั้ง หรือจุดเด่น หรือลักษณะพิเศษของประเภทโรงเรียน ดังนั้นสถานศึกษาแต่ละแห่งจึงควรกำหนดอัตลักษณ์ให้เหมาะสมกับโรงเรียน มุ่งเน้นอัตลักษณ์ที่เป็นจริงเชิงประจักษ์

     *ราชบัณฑิตยสถาน. “บทวิทยุรายการ "รู้ รัก ภาษาไทย"  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๐ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.” เข้าถึงได้จาก http://www.royin.go.th/th/knowledge/detail.php?ID=1583