หนังสือทำมือ..สื่อง่ายๆแสนกิ๊บเก๋ 

(หนึ่ง) 

 

หนังสือทำมือคืออะไร..

หนังสือทำมือ..หนังสือมือทำ  ..หนังสือทำด้วยมือ  คือชื่อที่มีความหมายเดียวกัน   

คือ..หนังสือที่ทำด้วยมือของผู้จัดทำล้วนๆ 

อาจเป็น หนังสือเล่มเดียวในโลก  หมายถึง ทำเป็นครั้งแรกและครั้งเดียวเท่านั้น  

เป็น..หนังสือทำด้วยมือหน้าเดียว 

เป็น..หนังสือทำด้วยมือหลายหน้า  

เป็น..หนังสือทำด้วยมือที่รวมเป็นรูปเล่ม

เป็น..หนังสือภาพสามมิติหน้าเดียว 

เป็น..หนังสือภาพสามมิติหลายหน้า 

                  ฯลฯ

 

อุปกรณ์ที่ใช้ในการทำ “หนังสือทำมือ” ง่ายๆ

·        กระดาษธรรมดาๆ  ขนาดใดก็ได้  เล็ก กลาง ใหญ่ 

·        ชนิดของกระดาษ  ตั้งแต่ขาวๆ ธรรมดาๆ  กระดาษพิมพ์งานทั่วไป จนถึงกระดาษหลากสีหลากสไตล์  ที่ผู้จัดทำพิจารณาแล้วว่าสวย  เหมาะ 

·        ดินสอ  ปากกา  สี  กรรไกร  กาว  คัทเตอร์  ไม้บรรทัด ฯ 

·        อุปกรณ์ตกแต่งอื่นๆ (ขึ้นอยู่กับ Concept ของผู้จัดทำ) เช่น ดอกไม้ ใบหญ้าแห้ง เชือก ฯ

 

เนื้อหาของหนังสือทำมือ 

·        ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ของผู้จัดทำว่าต้องการทำหนังสือทำมือเรื่องอะไร ทำให้ใครอ่าน 

·        กำหนดวัตถุประสงค์เดียวในหนังสือเล่มนี้ อาทิ

J อวยพรแก่ผู้รับหนังสือเนื่องในโอกาสต่างๆ

J เขียนสั้นๆ ย่อๆ เกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง (สารคดี)

J นำเสนอสำนวนไทย ๑ สำนวน 

J นำเสนอสุภาษิตไทย ๑ สุภาษิต

J นำเสนอปริศนาคำทาย ๑ ปริศนา

J นำเสนอนิทาน ๑ เรื่อง

J นำเสนอพยัญชนะไทย ๑ ตัว  (สระ, วรรณยุกต์)

J นำเสนอความรู้ ๑ เรื่อง

J นำเสนอเพลง ๑ เพลง

         ….ฯลฯ....

ข้อฝากสำหรับคุณครูที่สนใจจะทำหนังสือทำมือ 

·        ความยากง่ายของเนื้อหา ควรคำนึงถึงวัย และพัฒนาการของผู้อ่านเป็นหลัก

·        ความยาวของเนื้อหา เช่นเดียวกัน

·        ความน่าสนใจของหน้าหนังสือ  เช่น ภาพที่ตกแต่งประกอบเรื่อง  อาจเป็นภาพวาด ภาพที่ตัดจากหนังสือ แผ่นพับ แผ่นปลิว หรือวารสาร นิตยสารต่างๆ  ควรชัดเจน สวยงาม  สื่อความหมายได้ตรงกับเนื้อหา 

·        สัดส่วนของเนื้อหากับภาพประกอบ  ควรเหมาะสมกับวัย  วุฒิภาวะของผู้อ่าน อาทิ

J หากเป็นเด็กเล็กๆ ภาพควรใช้พื้นที่มากกว่าเนื้อหา เช่น ๗๐:๓๐ , ๖๐:๔๐

J หากเป็นเด็กอายุประมาณ ๘-๑๐ ปี สัดส่วนของภาพกับเนื้อหาก็  ๕๐ : ๕๐ 

J หากโตขึ้นมาอีกนิดหนึ่ง อายุประมาณ ๑๑-๑๓ ปี สัดส่วนของภาพก็จะลดขนาดลง เนื้อหาก็เพิ่มมากขึ้น  เช่น ๔๐:๖๐ หรือ ๓๐:๗๐

J หากเป็นเด็กเริ่มสู่วัยรุ่น อายุตั้งแต่ ๑๔ ปีขึ้นไป ขนาดของภาพก็อาจลดลงเหลือ ๒๐:๘๐  หรือ บางเนื้อหาอาจไม่ต้องมีภาพก็ได้  เป็นต้น

·        รูปทรง หรือ รูปลักษณ์ของรูปเล่ม  ผู้จัดทำสามารถทำได้ตามชอบ อาจเป็นรูปหนังสือธรรมดา  หรือ มีรูปทรงแปลกๆ เพื่อให้ต้องตาต้องใจผู้อ่าน

·        ความประณีต เรียบร้อย งดงาม และ ความมั่นคงของรูปเล่ม เป็นสิ่งที่ผู้จัดทำต้องไม่ลืมด้วย

 

ใครคือผู้จัดทำหนังสือทำมือ

·        ผู้ที่สนใจอยากทำ(ใครก็ได้ค่ะ)

·        ครู

·        นักเรียน

 

 

ไม่ยากเลยใช่ไหมคะ..น่าสนใจด้วย

ลองมาดูคุณครูภาษาไทยแม่ฮ่องสอนทำ “หนังสือทำมือ” กันนะคะ

...เพียงคืนเดียวก็ทำได้…

คุณครูหลายท่านตั้งอกตั้งใจทำโดยใช้เวลาทั้งคืน

บางท่านบอกว่าทำครึ่งชั่วโมง

บางท่านบอกว่าทำไม่ทัน  แต่มีของเดิมอยู่แล้วจึงเอามาแบ่งปันเล่าสู่กันฟัง

เป็นการแสดงถึงความสามารถของการเป็น “ครู” ได้อย่างน่าประทับใจ

ครูของศิษย์..ครูเพื่อศิษย์โดยแท้

เป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้วยความเป็นกัลยาณมิตรที่แสนน่ารัก

 

คุณครูหมายเลข ๑  เป็นหนังสือนิทาน ๖ ช่อง ทำด้วยกระดาษ A ๔ ธรรมดาสัดส่วนของภาพกับข้อความประมาณ ๖๐: ๔๐   ในแต่ละหน้าภาพสวย สื่อความได้ตรงกับเนื้อหา  ภาพขยาย (๙) และข้างล่างค่ะ  ..ปรบมือให้ค่ะ..สวยๆ

คุณครูหมายเลข ๒  เป็นหนังสือสำนวนไทย  ทำด้วยกระดาษ A ๔  พับ ๔  หน้าแรกเป็นสำนวนไทย   หน้าที่ ๒ เป็นความหมาย  หน้า ๓-๔ เป็นตัวอย่างของการการใช้สำนวนไทย และรายละเอียดอื่นประกอบ  ..น่ารักมากค่ะ.. มีภาพประกอบที่สื่อถึงสำนวนไทยด้วย

คุณครูหมายเลข ๓  เป็นหนังสือนิทานสำหรับเด็กที่มีหลายหน้า รูปทรงของหนังสือเป็นรูปสัตว์  นำเสนอเนื้อหาด้วยการเขียนด้วยลายมือของคุณครู  พร้อมวาดรูปประกอบ(เสียดายที่ไม่ได้บันทึกภาพไว้ชัดๆ เพราะมัวแต่ฟังคำอธิบายของผู้จัดทำ)..สวยงามน่าสนใจค่ะ..

คุณครูหมายเลข ๔  หนูนา..ทำหนังสือภาพพยัญชนะไทย  เขียนด้วยกลอนสี่(ใช่นะคะ หนูนา)ที่นำเสนอเป็นตัว ก ไก่ ภาพประกอบเป็นภาพ ๓ มิติ เป็นประตูบ้านของไก่น้อย..น่ารักมากๆ ค่ะ  คุณครูหนูนาตั้งใจจะทำครบ ๔๔ ตัว  สำหรับลูกสาวตัวเล็กจ้อยด้วย  เหมาะสำหรับเด็กอนุบาลและเด็กชั้น ป.๑ ทั้งเด็กพื้นราบและเด็กชาวเขา

คุณครูหมายเลข ๕, ๖, ๑๐   เป็นหนังสือภาพสำหรับเด็ก เช่นเดียวกัน ต่างกันที่เนื้อหา บ้างเป็นนิทาน บ้างเป็นความรู้ เช่น เรื่องตัวละครในวรรณคดีไทย   บ้างเป็นบทความจากวารสารต่างๆ ตัดมาปะเพื่อให้เด็กฝึกการอ่านวิเคราะห์  ..ยอดเยี่ยมทุกท่านค่ะ..

คุณครูหมายเลข ๗ เป็นหนังสือสามมิติหน้าเดียว หรือเรียก pop up  ของหนุ่มหล่อเสื้อเหลือง  ซึ่งอธิบายว่าเป็นสื่อที่ทำคืนเดียว  เนื้อหานำเสนอเพลง ตาแก่ขี้เมา  เป็นเพลงเพื่อชีวิตของแอ๊ดคาราบาว  ทำด้วยกระดาษวาดขนาดสมุดเล่มใหญ่ ๑ แผ่น พับครึ่ง มีภาพตาแก่ขี้เมาผมยาวเป็นตัวการ์ตูนประกอบ เมื่อคลี่หนังสือออกก็จะเห็นตาแก่ขี้เมาลุกขึ้นยืน ครึ่งกระดาษด้านบน นำเสนอเนื้อเพลง  ครึ่งกระดาษด้านล่างเป็นข้อคำถามเพื่อฝึกคิดวิเคราะห์ ระดับมัธยม  สุดยอดๆค่ะ..เหมาะมาก  รับรองได้ใจเด็กมากเลยทีเดียว

คุณครูหมายเลข ๘   เป็นหนังสือสามมิติหน้าเดียวเช่นกัน  สวยงามมากเช่นกัน ภาพมีขนาดใหญ่ เนื้อหาเป็นเรื่อง สุภาษิตไทย (ภาพขยาย หมายเลข ๑๑)

และมีคุณครูอีกหลายท่านที่มีความพยายามที่จะทำหนังสือทำมือ แต่ยังไม่สำเร็จเนื่องจากข้อจำกัดเรื่องเวลา  ผู้เขียนชื่นชมและประทับใจมาก พร้อมกับได้ฝากแนวทางเพิ่มเติมสำหรับคุณครูที่สนใจที่จะทำ“หนังสือทำมือ”ทุกรูปแบบ 

 

ฝากคุณครูที่รักทุกท่านอีกนิดค่ะ ..

·   การเขียนนิทานด้วยลายมือ ควรถูกต้องตามอักขรวิธี  และลายมือควรสวยงาม อ่านง่าย  เพื่อการเป็นแบบอย่างที่ดีสำหรับนักเรียน

·        การใช้เครื่องหมายวรรคตอน  การวางสระ วรรณยุกต์ ควรตรวจสอบให้ละเอียดลออ

·   หนังสือทำมือเป็นสื่ออย่างง่าย..ง่ายที่สุด..สำหรับให้นักเรียนได้ใช้ในการอ่าน ประหยัดวัสดุอุปกรณ์  (แก้ปัญหาเรื่องงบประมาณของโรงเรียนที่มีน้อย)

·        คุณครูสามารถสร้างหนังสือทำมือเป็นตัวอย่างแก่นักเรียน แล้วให้นักเรียนสร้างเอง

·   หากมีนักเรียน ๒๐ คน คุณครูก็จะได้ “หนังสือทำมือ”  หรือ “หนังสือเล่มเล็ก” ไว้เป็นสื่อประกอบการอ่าน  ที่แสนน่ารัก  รวม ๒๐ เล่ม (ต่อหนึ่งครั้ง)

·   เพื่อให้งานมีคุณภาพ  ..หนังสือทำมือเล่มแรกของนักเรียนอาจยังไม่ถูกต้อง ในเรื่องการเขียน  ลายมือยังไม่ดี  ภาพประกอบยังไม่สื่อ เช่น วาดเสือ แต่ดูเหมือนแมว   บางเรื่องที่นำเสนอเป็นบทร้อยกรอง  อาจยังไม่ถูกต้องตามฉันทลักษณ์  เป็นต้น  คุณครูสามารถเป็นบรรณาธิการกิจสำหรับนักเรียนด้วย  ..อาจมีการแก้ไขมากกว่าหนึ่งครั้ง สำหรับนักเรียนบางคน  หรือมากกว่านั้น  แต่ท้ายที่สุดก็จะได้ผลงานที่ดี

·   ย้ำๆนะคะ..ก่อนจะเป็นหนังสือใช้สำหรับอ่าน หรือประกอบการสอน ควรมีการตรวจสอบหลายๆครั้ง โดยคุณครู..และโดยการมีส่วนร่วมของนักเรียนในการแสดงความคิดเห็น    ก่อนที่จะคัดเลือกไว้ในห้องสมุดต่อไป

·   ความบรรเจิดสวยงามที่บังเกิดขึ้น สำหรับเด็กที่ได้ทำหนังสือทำมือด้วยตัวเอง..นั่นคือ “ความภาคภูมิใจ” และ “ความสุขที่ยิ่งใหญ่”   สิ่งต่อไปคือ “นิสัยรักการอ่าน”

 

 

 

..เพียงกระดาษแผ่นเดียว+ความคิดสร้างสรรค์+จินตนาการ..

ทำด้วย Head  Hand  Heart

 

คุณครูก็มีสื่อการสอนแล้ว

นักเรียนก็มีหนังสือเล่มเล็กๆไว้อ่าน

ห้องสมุดโรงเรียนมีหนังสือที่นักเรียนเขียนเอง..เป็นผู้ประพันธ์

ปัญหาการขาดหนังสือสำหรับโรงเรียนไกลกันดารก็จะลดลง

ครูเขียน..นักเรียนอ่าน

พี่ทำ..น้องอ่าน

กิ๊บเก๋ยูเรก้า..จริงไหมคะ

 

 

 

รายละเอียดของการจัดทำหนังสือทำมือทั้งหมดนี้

ผู้เขียนเขียนจากประสบการณ์ในการนิเทศการเรียนการสอน

ดังนั้นหากท่านผู้รู้ที่มีประสบการณ์เห็นว่ารายละเอียดใดยังไม่ถูกต้อง

กรุณาแลกเปลี่ยนและบอกกล่าวได้นะคะ

ยินดีรับฟังและแก้ไขค่ะ

ด้วยใจจริงค่ะ

ศน.อ้วน